istari

• orta dünya'nın üçüncü çağında sauron'un yeniden yükselişi ihtimaline karşı batıdan, denizin ötesinden gönderilen maia'lar. insan görünümündeler ve yaşlanmıyorlar. insanlar ve elfler arasında arifler veya büyücüler olarak biliniyorlar. curunir (saruman), mithrandir (gandalf) ve radagast bunlardan üçü. (hatta sanırım sadece üç kişiler.)
• (bkz: itsari)
• the order of istari olarak kitaplarda gecen bu maia toplulugu, valar tarafindan middle earth'e gonderilmi$lerdir. aslen sadece 3 tanesinin ismi bilinse de toplam 5 istari bulunur. kendi iclerinde bir renk ile rutbelendirilirler. ilk gonderildikleri halde saruman the white (curunir), gandalf the grey (olorin), radagast the brown ve ismi bilinmeyen iki adet blue istari olmak uzere siralanirlar. yuzuk sava$i sirasinda saruman'in kendini yuzugun gucune kaptirmasi ve onu kendisi icin istemesi yuzunden istari'ler arasinda bir sava$ ya$anmi$, saruman "white" rutbesini terkedip "many-colored" olmu$, daha sonrasinda gandalf grey rutbesinden white rutbesine yukselmi$ ve saruman'in asasini kirarak onun istari'likle ili$kisini tamamen koparmi$tir.
  
  yuzuk sava$indan sonra, saruman sharku adi ile shire'da hukumranlik kurmak istemi$, fakat mudahale eden gondor $ovalyesi peregrin took ve rohan suvarisi meriadoc brandybuck tarafindan durdurulmu$tur. grima wormtongue tarafindan oldurulen saruman, bati'ya gitmekten yoksun birakilir. radagast ve gandalf ise cirdan'in gemileri ile eldamar'a dogru fourth age'de yola koyulurlar.
• istar tekil olup, istari coguludur . baba^* bize boyle bir latince olay yapmi$ .
• diger 2 istari, alatar ve pallando iksininde rengi mavi.
• bunlardan olórin (mithrandir, tharkûn, incanus, gandalf) manwë'nin, curumo (curunír, sharkey, saruman) aulë'nin, aiwendil (radagast) yavanna kementári'nin maia'larıdır.
• üçüncü çağ'da sauron'un yükselişine önlem olarak ve de olası yükselişinde orta dünya halklarının yanında durup mücadele etmeleri için gönderilmiş valinor elçileri.
  
  üçüncü çağın başında bu amaçla tanrıların kralı manwe tarafından bir konsey toplanmış ve o, diğer tanrılardan (valar) bu elçilerin kim olacağına dair öneriler istemiş. aule kendi maia'larından curumo'yu, orome kendi maialarından alatar ve pallando'yu, yavanna da aiwendil'i öne sürmüş. manwe, etrafına bakınıp "peki olorin nerede?" diye sormuş, olorin o sırada bir seyahatten yeni dönmüşmüş ve konseye sonradan gelip mütevazı bir boşluğa ilişmişmiş. manwe de olorin'i seçerek bu 5 maia'nın doğuya (orta dünya'ya) yelken açmasında karar kılmış.
  
  orta dünya'ya gemiden inip ayak basarlarken bu olaya cirdan'dan başkasının tanıklık etmediği söylenir. önce curumo inmiş; beyazlar içindeymiş, kendinden emin görünüyormuş ve grubun lideri olduğu belliymiş. arkasından deniz mavisi cüppeler içinde alatar ve pallando inmiş. onların arkasından kahverengi cüppesiyle aiwendil gelmiş ve en son, içlerinde en yaşlı insan suretine bürünen, tevazu içindeki gri kıyafetiyle olorin kıtaya ayak basmış. cirdan içlerinde en bilgesi olarak bu en son inen adamı hissetmiş ve ona kızıl yüzük olan narya'yı emanet etmiş. bu durum curumo'nun hiç mi hiç hoşuna gitmez ve zamanla, en sonunda kendini dışa vuracak olan kıskaçlığı ve hinliğini perçinler.
  
  orome'nin büyücüleri alatar ve pallando zamanla orta dünya'nın en doğusuna gitmişler. başlarına ne geldiği, yolda helak mı oldukları yoksa sauron tarafından tuzağa mı düşürüldükleri ya da doğu'nun en doğusu'na gidip orada kaybolup mu gittikleri hiç bilinmiyor. yüzüklerin efendisi bu mavi büyücüler hakkında hiç bilgi vermez.
  
  aiwendil, orta dünya ormanlarındaki onca yabani hayvana ve tabiata gönlünü kaptırarak onlarla dost olmuş, onlarla konuşmuş ve zamanla orta dünya'ya gönderiliş amacını unutmuş. ona elfçede 'hayvanlarla ilgilenen' anlamındaki radagast adı verilmiş.
  
  curumo, uzun yıllar istari tarikatının lideri olarak bilinmiş, seyahat etmiş, bir süre gondor'a yerleşmiş ve en sonunda isengard olarak bilinen ortanc kulesini kendine mesken edinmiş. elfler ona 'kurnazca yöntemlerin ustası'; curunir demiş, insanlar arasında da saruman olarak tanınmış. üçüncü çağ'ın sonlarına doğru efendisi aule'den çok melkor'un ve yeni efendisi olacak olan sauron'un güçlerine kendini kaptırdı ve valar'a ihanet etti. bu noktada, saruman'ın aule'nin maia'sı olması ilgi çekicidir, çünkü bir zamanlar, yani melkor tarafından aklı çelinmeden önce sauron da aule'nin maia'sıydı.
  
  gri büyücü ise orta dünya'ya gönderiliş amacına ve iyi tanrılara en çok sadık kalan olmuş. üçüncü çağ boyunca tüm orta dünya halklarının, zorda kalanların yardımına koşmuş, yüzük savaşı'na katılıp insanlara ve elflere liderlik etmiş. elfler ona ilk zamanlardan beri 'gri gezgin' anlamına gelen mithrandir demiş, kuzeyli insanlar arasındaysa 'eli asalı elf' anlamına gelen 'gand elf'; yani gandalf olarak tanınmış ve yüzük savaşı bitip beş büyücü arasından bir tek kendisi amacına ulaşıp tekrar batıya yelken açana dek tüm orta dünya halklarının sevgisini kazanmış.
  
  not: alıntı değil, bilgi.
  
  --- 2022 ekim editi ---
  
  evet arkadaşlar, istari'nin bilinenlerinin orta dünya'ya nasıl geldiğini, tabir caizse nasıl "sahnelerle" bu kıtaya ayak bastıklarını tam 10 yıl önce anlattım. dolayısıyla göktaşı içinde donla yanarak gelen, geldiğinde bebek gibi dili adabı yeniden öğrenmek zorunda olan, planını programını bilmeyen başıboş maia'lar değil istarlar. ama olsun diyip geçicem, başka çarem yok.
• orta dünyanın hala valar tarafından umursandığının göstergesi olarak maiar içinden seçilmiş, üçüncü çağın on birinci yüzyılında orta dünyaya gelmiş, olorin,curumo, aiwendil, alatar ve pallandodan oluşan grup.aslında sayıları da tam olarak bilinmez ama başkaları varsa da bu beşi kadar kıdemli olmadıkları bilinir. valar bunların insanlar ve elflere hükmetmesini değil onlara dostça yardımda bulunmasını istediğinden bunlar orta dünyaya ete kemiğe bürünerek ve de pek çok güçlerinden yoksun bir şekilde gelmiştir. bu grubun içinde,manwenin emriyle gelen olorin ya da bildiğimiz adıyla gandalftır sadece amacından hiç şaşmayan ve görevini yerine getirip tekrardan amana dönen.
• (bkz: istihare)
• kayıp mavi istarilerin albus dumbledore ile gellert grindelwald olduğuna, harry potter ile orta dünyanın ilintili olduğuna dair teoriler var. bir de bu gözle okumalı tolkien ve rowling evrenini.