ikinci murşili

• ''herkes ölünce size kimse kurban getirmez. bu acıları çekip çıkarın yüreğimden benim, ruhumdan bu korkuları alın benim'' diyerek o zamana kadar son derece olağan sayılan tanrılara kurban verme geleneğine karşı çıkmış büyük hitit kralı. ayrica afyon'daki meşhur karahisar kalesi'ni yaptırtan hükümdardır.
• hitit kralları arasında en büyüklerinden birisi olarak bilinir. ne var ki ömrü boyunca sıkıntı yaşamasına neden olan bir özelliği vardır: kekemelik. şöyle anlatır murşili:
  "bir gece hava bozdu. gök tanrısı korkunç bir biçimde gürledi ve ben korktum. o zaman ağzımda söz azaldı."
• hitit tarihinin gelmiş geçmiş en bahtsız kralı. babası şuppiluluma'yı vebadan kaybeder ve sonra üvey annesi başına bela olur, tavananna ünvanlı babil prensesi üvey anne, kara büyü yapar ve murşili'nin karısı gassulina'nın ölümüne yol açar. murşili bunca felaketten sonra kekeme olur. oysa ki iyi bir hükümdardır. babasının günahını çektiğini düşünür.
• ölümler, çalkantılar, ve entrikalar ile geçen hayatıyla tam bir kadim anadolu hükümdarı. günümüzde bile hikayesini dinleyenler kendilerini ona yakın hissedebilirler. yaşamlarını üç bin küsur yıl ayırıyor olsa da...
  
  babası büyük şuppiluliuma, mısır'ı yakıp yıkar ama beraberinde kölelerle birlikte hattuşaş'a vebayı taşır. ikinci murşili'nin hayatındaki kırılma noktası bu olur. bu olay olmasa büyük ihtimalle imparatorluğun bir bölgesine vali olup daha normal bir hayat sürecekti. fakat veba, önce babasını, sonra abisini alır. murşili artık çocuk yaşta bilinen dünyanın en muazzam imparatorluklarından birinin başına geçmiştir. üvey annesinin entrikaları, karısının ve halep ve karkamış valiliklerini yürüten iki kardeşinin ölümleri, tüm bu ölümlerin arasında hitit'e yaraşır bir savaşçı kral olma zorunluluğu, fırtınalı bir gecede gelen kekemelik falan derken anadolu hafızasında yer edinmiştir. ikinci murşili'nin veba duaları olmadan, hititler hakkında bildiklerimiz hep biraz eksik kalır.
  
  "...günah işleyip kötülük edenlerden teki bile bugün hayatta değil. öyledir, babanın günahı oğluna geçer. bu nedenle de babamın günahı bana geçti. tanrılarım, efendilerim, ülkem adına şimdi size veba için bir armağan sunuyorum; telafi ediyorum. tanrılar, efendilerim, bir kez daha bana karşı merhametli olun."
• hititlerin fatih sultan mehmet'idir.
  babası şuppiluliuma'nın ve ağabeyi arnuvanda'nın vebadan ölmesi üzerine tahta çocuk yaşta geçmiştir. bu dönemin ana kaynağı murşilinin annalleridir.
  -tahta çıkar çıkmaz bütün vasal şehirler ayaklanmıştır.
  -gaşkalarla mücadele etmiştir.
  -arzawa-ahhiyawa ve batı memleketlerinin koalisyonuna karşı zafer kazanmıştır. savaş sonrası kaybedilen topraklar geri kazanılmış, ek olarak arzawa kralının oğlu da esir alınmıştır.
  -yeniden gaşkalarla mücadele etmiş, hayaşalılar yeniden isyan etmiş, aynı zamanda asurlular da karkamış'ı ele geçirmiştir. (enişte dükkanı satmış, asuman evlenmiş mode on)
  -türlü türlü krallıklarla mücadele etmiş ve hepsini yenilgiye uğratmıştır.
  bütün bunları murşilinin annallerinden öğrendiğimizi yazdık,ancak annaller de bize buraya kadar bilgi vermiştir. bundan sonra murşili ne zaman ve nasıl öldü bilinmez.
  ayrıca, bu kral zamanında diğer krallıklarla birçok yazılı anlaşma yapılmıştır. hitit tarihi boyunca yazılı anlaşmalar mevcuttur. yani demem o ki kadeş anlaşmasından çok daha önce de yazılı anlaşmalar yapılmıştır.
  kimlerle yapıldığını yazıyorum, anlaşma metinlerini aynen yazmak uzun sürer:
  
  -hapalla kralı tasgasnalli ve 2. murşili arasındaki anlaşma
  -mira kuwaliia kupanta kurunta ve 2. murşili arasındaki anlaşma
  -seha nehri ülkesi manapa tarhunta ve 2. murşili arasındaki anlaşma
  -niqmepa ve 2. murşili arasındaki anlaşma
  -tuppi tesup ve 2. murşili arasındaki anlaşma
  ekleme: aşağıdaki entrye ithafen;
  adam ne yapacak daha, alaşya'ya barış harekatı mı düzenleyecek? millet aç aç, vebadan kırılıyor.
• anadolu disinda tekbir askeri aksiyonu olmamis uyuz hitit krali.
  arzava devletleri ile basa çikamayacagini anlayinca burnu sürtülmüs, oturup hepsiyle teker teker antlasma imzalamistir.
  üstelik de kekemedir.
  olmamis otur sifir!
  onun yerine bkz. "halep ve babil fatihi" birinci murşili (mö. 1550'ler)
• hattilerin önemli krallarındandır. babası şuppililumadır. kardeşi arnuvamda ölünce küçük yaşta tahta geçer. kargamış kralı olan öz abisi şarri-kuşuh (biyaşili) ona yardımcı olur iktidarı süresince. abisi ve babası vebadan ölmüştür. ülkede veba vardır bu yüzden başkent hattuşadan kaçıp merzivanada konaklar. bağlı devletler isyan eder bu durumun sonucu olarak. kaşkalar isyanın başını çeker. kaşkalar göçebedir ve boylar halinde yaşayan bir halktır. ilk kez tek bir liderin emrinde birleşirler ve murşiliye meydan okurlar. küçük murşili abisiyle sefer düzenler ve kaşkaya ağır bir darbe indirir. daha sonra egede bulunan arzavaya sefere çıkar. sefere kargamış ve mira ülkeleride kuvvet gönderir. sefer sırasında bir gece fırtına tanrısının mızrağı(göktaşı) türkmen dağına düşer. bunu gören düşman arzava kralı uhha-ziti korkudan hastalanır. arzava ordusunun başına oğlu geçer, buna rağmen yenilirler. hatti ordusu başketi ele geçirir ve uhha ziti adalara kaçar. arzavaya son verilmiştir. murşili çok sevdiği karısını kaybeder. nedini ise mısırdan gelen, tavananna olan malnigaldir. zira büyücülük yapmıştır. sürgün edilir. bir gece kekeme olur. nedenini şöyle açıklar: "bir gece fırtına tanrısı iştar gürledi ve benim konuşmam seyrekleşti." babası ve kendisi hakkında bilgi içeren 3 tablet yazdırır. başına gelen kötü olayları babası şuppililuma'nın günahlarına kefaret olarak görür. babası taht için mücadele ettiği kardeşleri, cariyeden olma genç tuthalya ve şuppitzida'yı öldürmüştür. kendisinin ölümü ile yerine oğlu muvatalli geçer.
• japon manga sanatçısı shinohara chie'nin "sora wa akai kawa no hotori" adlı 28 ciltlik ödüllü şoujo mangasına da esas oğlanlık yapmıştır. "gökyüzü kızıl ırmak'ın kıyısında" şeklinde türkçe'ye çevirebileceğimiz, 1995-2002 yılları arasında yayımlanan ve ii. murşili'nin dönemini anlatan bu hikaye, abd'de "red river", italya ve almanya'da ise "anatolia story" başlığıyla basılmıştır. bilhassa yaşı biraz büyük manga severlere gidip "kral murşili" derseniz size gözlerinden kalpler çıkararak bakabilirler, zira mangada kendisi aşık olduğu kadın ve ülkesi için her şeyi yapabilecek başarılı bir kral ve sarışın bir bişounen olarak tasvir edilmiştir.
  
  günümüzde mangakalar götünden element uydurup liseli japon kızları geçmişe yollarken, shinohara bayağı bayağı konu ile ilgili araştırma yapıp bu mangayı yazmıştır. çizerin türkiye'ye yaptığı seyahatler ve ülkemize olan ilgisi için, "akatsuki ni tatsu lion" mangasının sonunda çizdiği ve izlenimlerini anlattığı mangaya bakabilirsiniz. manga biteli seneler olmasına rağmen kadın hala twitter'ında hattuşaş'taki kazı çalışmaları ile ilgili haberler paylaşıyor. bana okulun öğretemediklerini elin japonundan öğrendiğim için içim buruk sözlük.