• hawaii mitolojisine gore bereket tanricasi.

    ayrica 2003 el61 numarali cuce gezegenin resmi adi.
  • aslında bir zamanlar gezegen olarak sınıflandırdığımız plüton'dan daha büyük ve uydumuz ay'a yakın boyutlarda bir elipsoid cüce gezegen. neptün'ün kütleçekimi nedeniyle zamanla* kuiper kuşağını terk edip kariyerine kuyrukluyıldız olarak devam etmesi bekleniyor.
  • mart 2003'te keşfedilmiş, şekli yumurtaya benzeyen neptün ötesinde varlığını sürdüren cüce gezegen. kendi çevresindeki dönüşünü 3,9 saatte ve yalpalayarak dönen tam bir çılgın. güneş çevresindeki turunu ise ağırdan alıp 282 yılda tamamlakta. adını hawaii mitolojisine göre bereket ve doğum tanrıçasından alan bu cüce gezenin iki de uydusu bulunmakta mitolojiye göre haumea'nın çocukları vucudundan kopan parçalarla oluşmuştur. uyduları da aynen mitolojide oldugu gibi bundan 4,5 mılyar yıl önce haumea'nın bir çarpışma sonucu uzaya saçılan parçalarından oluşmuştur.*
  • pişmiş bir yumurtayı kendi çevresinde döndürüp izlemişseniz yumurtanın dönerken yalpaladığını görmüşsünüzdür. bu dönüş bir topun kendi ekseni çevresinde dönmesine hiç benzemez. şimdi kendi çevresinde dönerken yalpalayan, yumurta şeklinde bir gökcismi düşünün. böyle bir gök cismi olabilir mi sorunun yanıtını güneş sistemi’nin “neptün ötesi bölge” olarak tanımlanan kuiper kuşağı’ndaki haumea adlı cüce gezegen veriyor. haumea, aralarında plüton’un da olduğu sistemimizdeki beş cüce gezegenden biri. şekli yumurtayı andırıyor.

    7 mart 2003’te keşfedildiğinde, “2003 el61” kod adı verilen gök cisminin şekli ve yüzeyi hakkında ayrıntılı bilgiye sahip değildik. 2005’te varlığı onaylanan cüce gezegen, 2006’da uluslararası astronomi birliği tarafından haumea olarak adlandırıldı. iki de uydusu olan bu cüce gezegene ve uydularına, hawaii mitolojisine göre isim verildi. buna göre haumea bereket ve doğum tanrıçasının, uyduları hi’iaka ve namaka ise onun kızlarının adıdır. mitolojoye göre haumea’nın çok sayıdaki çocuğu vücudunun değişik bölümlerinden koparak oluşmuştur.

    bilim insanları bu iki uydunun da bir çarpışma sonucunda haumea’dan kopan toz parçalarından oluştuğunu düşünüyor. araştırmacıların çeşitli yöntemlerle (tayf ölçümü) elde ettiği veriler de bunu doğrular nitelikte. buna göre güneş sistemi’nin oluşmaya başladığı ve bolca çarpışmanın yaşandığı 4,5 milyar yıl önce, kuiper kuşağı’ndaki haumea bir gök cismi ile çarpıştı. haumea’nın bir kısmı uzaya saçılırken diğer cisim dağıldı. haumea’nın dağılmamasının nedeni olarak, çarpışmanın merkezi değil teğet bir çarpışma olması ihtimali üzerinde duruluyor. uzaya dağılan çokça buz ve biraz da toz parçaçığı iki ayrı yerde kütleçekimiyle kümeleşerek uyduları oluşturdu.

    haumea’nın yumurta şeklinde olmasının nedeni de bu çarpışmadır. çarpışmanın etkisiyle ekseni etrafındaki dönüş hızı da artmıştır. haumea’yı yakından görme şansımız olsaydı, dönerken yalpaladığını fark ederdik.

    üç eksenli bir elipsoid şeklindeki haumea’nın boyutları 1000 km, 1600 km ve 2000 km’dir. haumea güneş’ten, bizim güneş’e olan uzaklığımızın (1 astronomi birimi) 40 katından daha uzak. aslında yörüngesi nedeniyle güneş’e uzaklığı 35 astronomi birimiyle 50 astronomi birimi arasında değişir. güneş’ten uzaklığı nedeniyle yüzeyi buzludur. yoğunluğu suyun yoğunluğunun 3,5 katıdır. kütlesi ay’ın kütlesinin yirmide biri kadardır.

    neptün’ün ötesinde bulunan cüce gezegen haumea’nın yörüngesi de eliptiktir. kendi çevresindeki dönüşünü 3,9 saatte tamamlayan haumea, bu alanda güneş sistemi içinde bir rekorun sahibidir. güneş çevresindeki bir turunu ise 282 yılda tamamlar.

    haumea’yı kızılötesi dalga boyunda izleyen gökbilimciler yüzeyinin neredeyse üçte birini kaplayan farklı renkte bir bölge keşfetti. bilim adamlarına göre farklı renkteki bu bölgede mineral ve organik bileşikler bulunuyor olabilir.

    haumea ve iki uydusu arasındaki kütleçekimi kuvveti sonucunda, buz yüzeyinin altından bazı radyoaktif maddelerin (potasyum-40, toryum-232 ve uranyum-238) açığa çıktığı düşünülüyor. buzlu yüzeyin altında hapsolmuş bu maddeler, yüzeydeki gerilme kuvvetlerinin değişimiyle serbest kalıyor olabilir. bunun dışında su buzu ile kaplı yüzeyde potasyum siyanür gibi organik tuz bileşiklerinin olabileceğine dikkat çekiliyor. yüzeydeki buz oranının % 66 ile % 80 arasında olduğu tahmin ediliyor.

    kuiper kuşağı dünya’da ve uzayda görev yapan teleskoplarla ayrıntılı olarak gözlenemeyecek kadar geniş bir alan. bu alanda çok çeşitli asteroitler, kuyrukluyıldızlar ve toz var. gün geçtikçe yeni cisimler, örneğin cüce gezegenler keşfedilebilir. ancak bildiğimiz bir şey var: bölgede gezegen olabilecek kadar büyük bir gök cismi yok. belki 2015’te plüton’a ulaşacak olan yeni ufuklar (new horizons) adlı uzay aracı, yeni keşifleri de beraberinde getirerek cüce gezegen sayısının artmasını sağlar. zamanla göreceğiz.

    kaynaklar
    http://solarsystem.nasa.gov/….cfm?object=dwa_haumea
    http://www.astronomidiyari.com/?p=3951
    http://web.gps.caltech.edu/~mbrown/2003el61/
    http://gokbilgi.blogspot.com/…-bilesik-kuskusu.html
    http://www.sciencedaily.com/…08/09/080918234427.htm
    http://derman.science.ankara.edu.tr/…zi/haumea.html

    -ümit fuat özyar
  • dünya'dan 1.400 kat daha hafif cüce gezegen.
  • kuiper kuşağında halkaya sahip yegane cisim ünvanını elinde bulunduran cüce gezegendir.
hesabın var mı? giriş yap