• (bkz: gulhane hatti humayunu)
  • ses benzeşmesi açısından
    (bkz: hass-ı hümayun)
  • padişahların telhis'lere verdikleri cevaptır..

    (bkz: #7860762)
  • osmanlı padişahlarının bizzat kaleme aldıkları veya imzaladıkları belge veya emirlere verilen isimdir. (bkz: gülhane hattı hümayunu)
  • bir örnekle pekiştirmek gerekirse;

    "rifat kadın" adında hoşlandığı bir kadının gizlice saraya sokulmasını isteyen; ancak haremdeki diğer cariyelerin tepkisinden çekinen lll. mustafa, bu emrini vezirine şu hatt-ı hümayun ile iletir:

    "benim vezirim, kerimeniz ve valdeleri tarafına tenbih edesiz, bizim avret için filânındır dimesünler, keyfiyet bilinmesün, bir hanımındır, kimin kızıdır bilmeyüz disünler, zira biz sakladık, şimdi sual ederler, inayet edüp cevarilerine tenbih etsünler, hem bizim cariyemiz emanet olan kızı bile getirsinler, bugün mü yarın mı gelürler? ve hem çimşirlik tarafından geleler, tenhadır. öbür kapı daima esvedînler ile doludur. taraflarından geçer çimşirlik tenha, kimse yoktur, daima kapanmışdır, misafir geldikte açılır. bizim avrat için kız mıdır, seyyibe midir deyu sualleri olur, bilmeziz disünler, canım tenbih idesiz, bunu bilmektir rica ederim."
  • padişahın kendi el yazısı ve emiridir. hatt arapça yazı demektir. hüma ise, dokunduğu kişiye hükümdarlık yetisi bahşeden, efsanevi bir kuştur. iki kelime bir araya gelince, hükümdarlık bahşedilmiş kişinin yazısı, padişahın emri, anlamına gelmektedir. hatt-ı hümayunlar, vezirin özeti üzerine yazılırsa telhis üzerine hatt-ı hümayun doğrudan padişahın iradesi ile yazılırsa beyaz üzerine hatt-ı humayun niteliği taşırlar.
  • (bkz: hatt-ı hümayun yoktur sath-ı hümayun vardır)
  • kelime tamlaması kısaca "padişah'ın yazılı emri" demektir. bu emir pekala sadrazama hitaben döşenmiş bir emirname olabileceği gibi, doğrudan padişaha sunulan arzuhalin üstüne düşülen not da olabilirdi. yani her "hattı hümayun", öyle tanzimat fermanı öneminde veya kanuni'nin fransa kralına mektubu havasında değildir.

    örnek

    mesela bu evrak hattı hümayun, zaten altındaki hat kodundan da anladığımız üzere başbakanlık osmanlı arşivleri hattı hümayun seksiyonunda bulunuyor. tam ortadaki antet gibi yazılan cümlecik hattı hümayun'un sırrı. "arzı bendeyi bimikdar* olunur ki şevketlü kerametlü muhabbetlü kudretlü velinimetin efendim" ve sol üste yazılmış "padişahım" hitabıyla başlayan arzuhal, şarkikarahisar'da* sultan mehmet han camii hatibinin istifa ederek yerine başka birinin getirilmesi konusunda yazılmış. cevabınıysa dönemin padişahı*** kağıdın üstüne vermiş. "izni hümayunum olmuşdur". padişah onayı olduğuna göre, artık bu dilekçe "hattı hümayun" oluyor.
  • hümayun sahibi kişinin çizgisi anlamına gelir. çizgi, hat kökü yazmak anlamında olup hattat yazı yazan kimse anlamındadır. hümayun, kut sahibi kişi anlamında türk töresinin bir hükümdarlık unvanıdır. padişahın adının zikredilmesinden ziyade nitelenmesi açısından padişaha hümayun denmiştir.

    bab-ı hümayun : padişah kapısı
    hatt-ı hümayun : padişah yazısı
    divan-ı hümayun : padişah divanı
hesabın var mı? giriş yap