• latince'de "kurban" anlamına gelen "haruga" ve inceleme fiilinin bir çekimi olan "specio"dan gelir; "kurban olarak sunulan hayvanların kalıntılarını incelemek sureti ile, tanrıların isteklerini yorumlayan kişi" anlamındadır.
  • haruspex, "iç uzuvlardan kehanette bulunan kahin" manasındadır. kelimenin kökeninde haurio, -rire, -si, -stum fiili vardır. söz konusu fiilin "çekmek, çekip çıkarmak, çıkarmak, boşaltmak.." gibi manaları haruspex 'in o iç uzuvlarla yaptıklarını hatırlatır.
    haruspex kelimesinin kardeşleri niteliğinde;

    hara,-ae (f): evcil hayvanlar kümesi, domuz ağılı
    hariolor, -ari: kehanette bulunmak
    hariolus,-i (m): kahin, bilici (hariola, -ae: dişi kahin)
    haruspica, -ae (f): bilici, kahin
    haruspicium, -i (n): kehanet
    haruspicinus: iç uzuvlardan kehanette bulunmaya ait.

    cicero 'nun de natura deorum 'undan; haruspex 'in geçtiği kimi yerler;

    " 2, 10: .. multa ex sibyllinis vaticinationibus, multa ex haruspicum responsis commemorare possum quibus ea confirmentur, quae dubia nemini debent esse."

    ".. sibylla 'nın kehanetlerinde birçok şeyi, haruspex'lerin cevaplarında da birçok şeyi sayabilirim, kimsenin şüphe duymaması gereken şeyler, bunlarla doğrulanır."

    "2, 11: .. haruspices introducti responderunt non fuisse iustum comitiorum rogatorem. "

    ".. içeri getirilen haruspex'ler, seçimlerin saymanının adil olmadığını söylediler."

    "2, 12: .. magna augurum auctoritas; quid haruspicum ars nonne divina?"

    ".. augur'ların otoritesi büyük, haruspex'lerin sanatı kutsal değil mi?"
  • evvelce cicero'nun de natura deorum'undan hareketle haruspex'lere ilişkin sadece bir tarafın görüşünü yansıtmışım. güç dengesini sağlamak adına aynı eserdeki diğer fikri de yansıtayım.

    ama önce haruspex teriminin oluşumuna bakalım. bu terim için evvelce haurio, -rire, -si, -stum fiilini kaynak göstermişim ancak latincenin dışına çıkmamız gerekiyor, söz konusu fiil ve alâkalı terimler sanskritçedeki "iç organlar" anlamındaki hira isminden geliyor. başka deyişle, bir dildeki bir isim, başka bir dildeki bir fiil ve isim yapısına temel oluşturabilmiştir. türkçe olmayan organiz- kökünden türkçede isim veya fiil ("organize etmek") türetmemiz gibi bir şey bu.

    yine "iç organlar" anlamındaki exta teriminden türetilmiş olan extispex terimi haruspex'in sinonimidir (exta-specio). bu köken bakımından haruspex'ten daha romalı bir terim.

    de natura deorum'daki olumsuz görüş ise her zamanki gibi materyalist düşünce yapısına sahip epiucurusçulardan gelecek diye düşünüyorsunuz ama onları eleştiren birinden, bir stoacıdan geliyor. alay kokan görüş şöyle 1.71: "mirabile videtur quod non rideat haruspex cum haruspicem viderit" "haruspex'in biri başka bir haruspex'i gördüğünde gülmezse, ne tuhaf gelir insana!"

    bu da gösteriyor ki kehanet kavramını öteleyen materyalist, atomcu epicurusçu ile aynı kavramı benimseyen ve tanrıbilimine temel alan determinist stoacı arasında en azından i.ö. 1. yy.'da iç organ falcılığı konusunda görüş birliği varmış. oysa bir dönem senatus'un roma'daki kurucu ailelere mensup etrüsk gençlerine bu haruspicium sanatını öğretme kararı aldığını biliyoruz, sonra her sahada olduğu gibi bu sahada da zaman içinde baş gösteren çarpıklıklar, suistimaller eğitimli romalıların haruspex'leri ve onların mezopotamya kökenli bu sanatını ciddiye almamasını sağlamıştır.

    zaten roma'da hiçbir zaman haruspex'lerin augur'lar yani kuşların hareketlerine bakıp falcılık yapan kâhinler kadar ciddiye alınmadığını da biliyoruz, zira devlet kademesinde augur'larla ilgilenen "augur'lardan sorumlu devlet bakanı" kıvamındaki magistratus bile bulunuyordu. haruspex'ler bu ilgiye mazhar olmamıştır. her biri kendi haline bırakılmış, ara sıra da olsa danışılan ama iç organlardan vardığı sonuçlar resmiyet kazanmayan tip olarak kalmıştır. moda deyişle roma'nın kehanet camiasının zencileri haruspex'ler olmuştur. beh!

    addendum@: cicero yaşlı cato'ya atfen şöyle diyor de divinatione 2.51'de: "cato<nis>... qui mirari se aiebat, quod non rideret haruspex, haruspicem cum vidisset." "cato, bir haruspex'in, başka bir haruspex'i gördüğünde gülmemesine şaşırdığını söylüyordu." demek ki bu aktarımın kaynağı cato.
  • (bkz: auspex)
  • titan quest isimli oyunda hunter+dream mastery seçilmesiyle oluşan karakter.
  • latincedir türkçesi kahin anlamına gelmektedir. etrurialı din adamlarına denir. etruriadan romaya kehanetleri ve alametleri yorumlamak için çağırılırlardı. kurban edilen hayvanların iç organlarına bakarak kehanette bulunurlardı. gök gürültüsü ve yer sarsıntısı gibi doğa olaylarına ve kuşlara bakarak kehanetler hakkında öğütler verirlerdi.
  • karaciğeri okuyarak fal bakan kahinlere verilen isimdir.
    babil uygarlığı döneminde kurban edilen hayvanların karaciğeri ile fal bakılırdı. hatta bazı kralların bir sonraki hamlesini bu yöntemle planladığı söylenir.
    bu kehanet işi kuzey avrupa’da da görülüyor. fal bakmak için nabız gibi atan organları kullanmışlar.
    grimm kardeşlerin yazdığı pamuk prenses masalının eski versiyonlarında da kötü kalpli kraliçe pamuk prensesin ciğerini kanıt olarak istemiştir.
    kim bilir bizdeki ‘ben onun ciğerini bilirim’ sözü de oradan gelir.
hesabın var mı? giriş yap