halide edip adıvar *
-
(1884 - 1964) turk kadininin bagimsizlik sembolu. istiklal savasi yillarinda sultanahmet meydani 'nda duzenlenen protesto mitinginde yaptigi konusmayla destanlar yazan* romanci (bkz: atesten gomlek).
-
yukarı ayrancı (ankara) portakal çiçeği sokakta bulunan bir ilköğretim okulunun adı (hatta ilkokulum)
-
bir nevii sürgüne gönderilmiş, ancak atatürkün ölümüyle ülkeye dönebilmiş kadın yazar. lise tarih kitaplarında amerikan mandası (bkz: manda sistemi) taraftarı olduğu için cumhuriyet kurulunca "kaçtığı" söylenir, doğru hatırlıyorsam*. (bkz: mi acaba)
-
ateşten gömlek, vurun kahpeye ve sinekli bakkal gibi romanlarıyla muhtelif tv yarışmalarının sorularında andığımız kişidir. batı yalakası, doğu batı sentezinde tatlı su devrimcisi kılıklı türk aydını imajının ilk temsilcilerindendir. sadece kurtuluş savaşı sırasında değil 31 mart ayaklanması esnasında da kadın hakları ile ilgili yazdığı yazılar yüzünden bir süre yurtdışında yaşamak zorunda kalmıştır.
-
sözü geçen destansı (destana efsaneye çok meraklı bi millet olduğumuz için) konuşmanın yapıldığı sultanahmetteki miting de izmir'in işgalini protesto mitingidir. o zaman kentkart yokmuş tabii, izmir'e değil hindistan'a gitmiş.
-
eserlerini ingilizce dusunerek yazip daha sonra turkceye cevirdigi soylenir. istanbul üniversitesi'nde iz birakmayisinin sebebi ingilizceyi cok iyi bilmesine karsın, gerekli egitimi almadiği icin ingiliz edebiyatini bilmemesidir. 1940'ta edebiyat fakultesi'nde ingiliz dili ve edebiyati bolumu kurulurken ismet pasa kendisini bolumun basına kondurmustur.
-
halide edip ingilizci değil amerikancıdır.
-
halide edib adivar 'in hayatindaki onemli tarihlerin kronolojik listesi:
1882 istanbul 'da dogdu.
1893-94 üsküdar amerikan kiz kolejine basladi, bir yil devam etti.
1897 ilk çevirisi yayinlandi ( j abbot 'tan mother adli eserin çevirisiyle ikinci abdülhamit tarafindan sefkat nisani ile ödüllendirildi).
1899 amerikan kiz kolejine tekrar verildi. kolej, halide edib için, kendisini yasindan önce olgunlastirmis olan aile çevresinin disinda bir ortam saglamis ve onun yasina uygun yasamasina imkan saglamis olur. diger taraftan halide son sinifa geldiginde ülkenin sosyal ve politik durumu hakkinda genel bir fikir sahibi oldu.
1900 dönemin ünlü matematikçisi ve pozitivisti salih zeki bey , özel ders vermek için evlerine gelemeye baslar. salih zeki, halide edib'te mistik etkinin disinda pozitivist bir etkinin de olusmasini saglar.
1901 amerikan kiz kolejini ilk türk kizi olarak bitirir ve hocasi salih zekinin evlilik teklifini kabul eder.
1903 ilk oglu ayetullah dogar.
1904 ikinci oglu zeki hikmetullah dogar.
1908 ilk yazilari taninde yayinlanmaya basladi. 31 mart vakasinin ardindan misir 'a oradan ingiltereye gider. masefield , dillion , prof. brown , b. russell gibi ünlü isimlerle tanisti.
1909 heyula ve raikin annesi yayinlandi.
1910 seviye talib yayinlandi. diger taraftan pedogojik mevzularda makaleler yazmaya basladi; bu çalismalarindan sonra egitimcilik faaliyetleri baslamis oldu. salih zekinin ikinci bir hanim alma fikrini duyunca çocuklariyla evden ayrilir; bu durumun kesinlesecegini anlayinca da esinden ayrilir. üç ay boyunca hasta yatar;iyilestikten sonra mektepteki görevlerine, konferanslarina ve yazilarina döner. bu yila kadar yazdigi yazilarda "halide salih" imzasini kullanirken bundan sonra "halide edib" imzasini kullanmaya baslar.
1910-1912 türk ocagi çevresinde ziya gökalp , yusuf akçura , ahmet agaoglu ve hamdullah suphinin de içinde bulundugu entelektüel halka içinde görünür. kiz ögretmen okulunda ögretmenlik, vakif okullarinda müfettislik yapti. ikinci kere ingiltereye gider. dönüsünde balkan harbi çikmistir. tealiyi nisvan cemiyetinin hastanesinde hastabakicilik yapti. handan ve yeni turan adli eserleri de bu yilda yayinlanir.
1913 son eseri yayinlandi. balkan harbi sona erdi. evkaf kiz mektepleri umumi müfettisi olur. bu görev onun istanbulun arka mahallelerindeki fakir insanlari tanima imkani verir. bu görev esnasinda her hafta bu mahalleleri ve bilhassa sinekli bakkali dolasir. izlenimleri daha sonra sinekli bakkal romani için de malzeme oldu.
1914 birinci dünya savasi esnasinda müfettislik görevini sürdürmektedir.
1916 cemal pasanin davetiyle hoca ve maarifçi olarak suriye , lübnan ve sam 'a gider.
1917 aile doktoru olan ve fikri mahfillerden tanidigi dr. adnan adivar ile kendisi suriyede iken babasinin vekaletiyle evlenir. mevud hüküm ve kenan çobanlari yayinlandi. mart ayinda egitim faaliyetleri sekteye ugrayip, okullar kapaninca halide edip istanbula döner.
*halide edib buraya kadar olan anilarini mor salkimli ev adli eserinde anlatir.
1918 istanbul darülfünununda bati edebiyati dersleri vermeye basladi.
1919 izmirin isgal haberinden sonra en önemli is olarak milli mücadeleyi kabul eder. karakol teskilatinda görev alir. fatih , üsküdar , kadiköy ve sultanahmet mitinglerinde halka seslenir. bu yil içinde vakit gazetesinin sürekli yazarlari arasina girer; büyük mecmua 'da da basyazar olur.
1920 istanbul'un isgali üzerine esiyle birlikte anadoluya geçerler. yunus nadiye hakimiyet i milliye gazetesini çikarmasinda yardim eder.
1921 kurtulus savasindaki konumu üzerine onbasi ünvani aldi. tetkik i mezalim komisyonunda görev aldi.
1922 atesten gömlek ve daga çikan kurt yayinlanir. milli mücadele zaferle sonuçlaninca halide edip ankara 'ya döner. adnan adivar'in hariciye vekaleti istanbul temsilciligine getirilmesi üzerine ikisi bir istanbul'a döner.
*buraya kadar olan anilarini da türkün atesle imtihani adli eseriyle yayinlar.
1923 cumhuriyetin ilanindan sonra aksam , vakit ve ikdam gazetelerinde yazar. vurun kahpeye yayinlanir.
1924 adivar çifti, halide edibin tedavisi için ülkeden ayrilirlar;önce viyanaya giderler. buradan da yazilarini vakit gazetesine göndermeye devam eder. kalp agrisi yayinlanir. daha sonra londraya geçerler.
1926 memoirs , londrada yayinlanir.
1927 zeynonun oglu yayinlanir.
1928 williamstownda political institutenin ilk kadin davetlisi olarak amerikada yuvarlak masa toplantisina katildi.
1930 turkey faces west yayinlandi.
1931 colombia üniversitesi barnard collegein davetlisi olarak türk tarihi konusunda dersler ve konferanslar verdi.
1935 müslüman üniversitesi jamia millianin açilisini saglayacak konferanslar vermek üzere hindistana gitti. hindistan hakkindaki görüslerini inside india adli eserinde topladi (1937). yine bu yil, yazarlik hayatinin zirvesini teskil eden sinekli bakkal'in orjinali olan the daughter of the clown yayinlandi; ayni yil bu eser türkçe olarak da haberde tefrika edildi.
1937 yolpalas cinayeti , maske ve ruh yayinlandi.
1938 tatarcik yayinlandi.
1939 esiyle birlikte yurda döndü.
1940 istanbul üniversitesi edebiyat fakültesinde ingiliz edebiyati profesörü olarak göreve basladi. on yil kadar, ilk türk kadin profesörü olarak bu kürsünün basinda kaldi.
1942 sinekli bakkal, chp roman ödülünü aldi.
1946 sonsuz panayir yayinlandi.
1950 demokrat partiden bagimsiz izmir milletvekili oldu. (bkz: bir partiden bağımsız milletvekili adayı olmak)
1951 mor salkimli ev yayinlandi.
1953 döner ayna yayinlandi.
1954 milletvekilliginden ayrilarak, üniversitedeki görevine döndü.
1955 esi adnan adivar vefat etti.
1957 akile hanim sokagi yayinlandi.
1958 kerim ustanin oglu yayinlandi.
1959 sevda sokagi komedyasi ve türkün atesle imtihani yayinlandi.
1961 çaresaz yayinlandi.
1963 hayat parçalari yayinlandi.
1964 (9 ocak) vefat etti ve istanbul merkez efendi mezarligina defnedildi.
kaynak:
www.readliterature.com/r_sineklibakkal.htm
---
bu bolumun aktarildigi sayfayi hazirlayan tayfun ozturk'un izniyle. (soz konusu izin elmegi kays el mecnun'a bildirilmi$tir) -
cumhuriyet döneminin en verimli kadın yazarıdır.
seviye talip, heyula, raikin annesi, handan, yeni turan, mevud hüküm, ateşten gömlek, vurun kahpeye,kalp ağrısı, zeynonun oğlu, yolpalas cinayeti, sinekli bakkal, tatarcık, sonsuz panayır, döner ayna, akile hanım sokağı, kerim ustanın oğlu, sevda sokağı komedyası, çaresiz, hayat parçaları adlı romanların yazarıdır.
aynı zamanda harap mabetler, dağa çıkan kurt, izmirden bursaya, kubbede kalan hoş sada adlı öyküleri de vardır.
mor salkımlı ev, türkün ateşle imtihanı ise anı kitaplarıdır.
kenan çobanları, maske ve ruh oyunlarıdır.
çeşitli incelemeleri de vardır.
isimlerini tek tek yazmaktan sıkıldığım eserleri yazmış kişidir. -
anadolu ajansinin isim annesi.
ekşi sözlük kullanıcılarıyla mesajlaşmak ve yazdıkları entry'leri
takip etmek için giriş yapmalısın.
hesabın var mı? giriş yap