*

  • evrim sürecinde canlıların genetik yapısında bazı değişimler meydana gelir. bu değişimler temel olarak canlıların doğa koşullarına göre farklılaşmalarını sağlasa da zaman zaman canlının biyokimyasal ya da anatomik yapısında hayatta kalma ihtimalini azaltmayan ya da arttırmayan değişiklikler de meydana gelir. başka bir deyişle seçilim açısından etkisiz bir değişiklik söz konusuysa ve farklı bireyler arasında hayatta kalma ya da doğurganlık açısından bir farklılık oluşmasa bile yeni kuşağın eski kuşaktan biraz farklı olması mümkündür. doğadaki herhangi bir popülasyonun boyutu sınırlıdır ve tıpkı bir zarı 60 defa attığımızda her rakamdan onar tane gelmesini bekleyemeyeceğimiz gibi, yeni nesillerin genetik bileşiminin -hayatta kalma oranı etkilenmese bile- eski nesillerinkiyle aynı olmasını bekleyemeyiz. işte herhangi bir şekilde işe yaramaksızın, yeni nesili eskisinden farklı kılan bu rastgele değişimlere genetik sürüklenme denir.
  • genetik kayma. bir populasyonun genetik yapisinin nesilden nesile sans eseri (adaptasyon olmadan) degismesi.

    kucuk bir populasyon dusunelim, bu populasyonda belli bir gen icin iki adet alel olsun, mesela "goz rengi geni" icin mavi ve kahverengi alelleri gibi. mavi ve kahverengi alellerinin baslangicta esit sayida olduklarini, ve bu alellerin sahiplerine hayatta kalma ve cocuk yapma konusunda herhangi bir avantaj/dezavantaj saglamadigini dusunelim. mavi/kahverengi orani yine de nesilden nesile tesadufi dalgalanmalar gosterecektir, cunku her birey esit sayida cocuk yapmayacaktir ve yapilan her cocuk yetiskinlige erisemeyecektir. (ornegin bir deprem olur ve tamamen tesaduf eseri mavi gozluden cok kahverengi gozlu birey oldurur, mavi/kahverengi orani bir anda yukselir.) velhasil, bu tesadufi dalgalanmalar sonucunda, ozellikle de populasyon kucukse, bu alellerden biri tamamen yok olup yerini oburune birakabilir (hatta bunun olmasi ihtimali hayli yuksektir). yani populasyon durduk yerde (dogal secilim olmadan) evrimlesir, genetik yapisi degisir. bu populasyon ana gruptan ayrilmis kucuk bir populasyonsa, nesiller icinde genetic drift sonucu ana gruptan uzaklastikca uzaklasabilir (genetik anlamda), yuzlerce nesil sonra farkli bir ture de donusebilir. evrimin, turlesmenin onemli mekanizmalarindan biridir genetic drift. darwin sonrasi butun ilgi dogal secilime (yani adaptasyona) yoneltilmis olsa da, simdilerde genetic drift'e hakettigi onem verilmektedir.
  • bir kuşaktan diğerine bir genin frekansında yaşanan değişmeye verilen isim.
  • uyarlanımcı olmayan evrimsel kuvvetlerden biridir.

    biri uyarlanımcı (doğal seçilim), diğer üçü ise uyarlanımcı olmayan dört temel evrimsel mekanizma vardır. evrimde rol oynayan, uyarlanımcı olmayan evrimsel kuvvetler şunlardır:

    mutasyon: dna'nın çoğaltılması* esnasında meydana gelen arızalardır. kalıtımsaldırlar, dolayısıyla bir sonraki nesile aktarılabilirler. çoğaltma enzimleri hata yapmaya müsait oldukları için doğada bulunan hiçbir organizma bu arızalardan muaf değildir.

    rekombinasyon: genetik çeşitliliği (nükleotid ya da kromozom düzeyinde) yeniden tasnifleyen bir muameledir. farklı genler arasındaki bağlantıları ortadan kaldırarak seçilimin tek bir gen düzeyinde daha verimli çalışmasına olanak sağlayabilir. öte yandan, birlikte uyumlu olan yapılar arasındaki bağlantıları ortadan kaldırarak seçilimin gücünü kısıtlayabilir.

    genetik sürüklenme: genetik farklılıkların sıklıkları bir nesilden diğerine gelişigüzel bir şekilde seçilerek aktarıldığında - sürüklendiğinde - aynı kalmayacaktır. bu sürüklenmenin beraberinde getirdiği sıklıklardaki çalkalanmaların ne kadar önem arz edeceği öncelikli olarak incelenen popülasyonun büyüklüğüne bağlıdır.

    göreli küçük popülasyonlarda, bir nesilden diğerine sıklıklardaki bu çalkalanmalar daha fazla olacaktır - bu durum daha güçlü sürüklenme anlamına gelecektir. popülasyonun bir sonraki nesilde nasıl bir genetik çeşitlilik barındıracağı seçilimin (istikamet belirten, direten bir evrimsel kuvvet) ve sürüklenmenin birbirine kıyasla ne kadar kuvvetli oldukları ile ilintilidir.

    fizik alanında daha ziyade belirli bir istikamet / yön belirten sürüklenmenin aksine, genetik sürüklenme istikamet belirtmeyen bir evrimsel kuvvettir; özünde, dağılmayı / yayılmayı ifade eder.
  • şu an dünya üzerinde bulunan türsel çeşitliliği sadece doğal seçilim ile açıklamak mümkün değildi. bu mekanizma ile bu büyük çeşitliliği açıklamaya bir müttefik daha katılmış oldu.
  • şans unsurunun ön plana çıktığı, çeşitliliğe katkı sağlayan evrimsel mekanizma. büyük bir populasyondan aynı türe ait çok küçük bir populasyonun ayrılarak izole olması sonucu oluşur. önceki populasyonda son derece sınırlı sayıda görülen bazı özellikler, küçük grubun kendi içerisinde sürekli çiftleşmesiyle yoğun olarak görülmeye başlar. genetik çeşitlilikteki bu artışa sürüklenme denir. sürüklenmenin en net görüldüğü zamanlar populasyonda kritik azalmaların görüldüğü, darboğaz diye tabir edilen dönemdir. doğal afet, olumsuz coğrafi koşullar gibi durumlarda populasyonun büyük çoğunluğunun yok olup rastgele bazı bireylerin hayatta kalması sonucu önceki populasyonda az görülen nadir özelliklerin genetik sürüklenmeyle yeni populasyonda nesiller boyu yayılması da kaşif etkisidir.

    örnek: fok avcılığı 1900 lerin başında belli bir fok türünün neredeyse tamamen yok olmasına neden oluyor. 1890-1920 arasında bu türe ait 20 fok keşfedilip koruma altına alınıyor. bugün bu türe ait 100.000 fok bulunuyor . bu fok türü avcılar tarafından katledilmeden önceki büyük populasyonun darboğazdan geçmesi sonucu rastgele elde kalan 20 fokun genlerini taşımakta ve kaşif etkisiyle bu 20 atadan soyunu sürdüren tür önceki nesillerine göre hastalıklara daha elverişli duruma gelmişler.

    dünyaya büyük bir meteor çarptığını ve 7 milyar insandan geriye rastgele 20 kişi kaldığını düşünelim. bu 20 insanın kendi aralarında çiftleşmesiyle şu an 7 milyar insanın yaşadığı populasyonda çok nadir görülen bazı özellikler yoğun görülebilecek. hayatta kalan 20 insanın tesadüfen hepsinin mavi gözlü olduğunu düşünelim o zaman bu 20 kişinin devam ettireceği yeni populasyonda mavi gözlülük baskın hale gelecek. 20 insanın tesadüfen hepsinin aa grubu olduğunu düşünelim yeni nesillerin tamamı a grubu insanlardan oluşacak. darboğaz sonucu elde kalan populasyon ne kadar küçükse sürüklenme de o denli etkili olacaktır.
  • genetik sürüklenme; doğal seçilim, mutasyon ve göç ile birlikte evrimin temel mekanizmalarından biridir. her nesilde bazı bireyler, tümüyle rastlantısal olarak, geriye diğer bireylerden biraz daha fazla sayıda torun (ve elbette gen!) bırakabilirler. bir sonraki neslin genleri “şanslı” bireylerin genleri olacaktır; ancak, bu bireyler daha sağlıklı ya da daha “iyi” bireyler olmak zorunda değildir. bu olay, kısaca, genetik sürüklenmedir. bu, tüm popülasyonlarda gerçekleşen bir olaydır – talihin oyunlarından kaçış yok.

    bir nesilde iki kahverengi böceğin, hayatta kalıp üreyebilen dört kahverengi birey oluşturduğunu düşünün. birkaç yeşil böcek ise henüz döl veremeden biri tarafından ezilerek öldürülmüş olsun. bir sonraki nesilde, bir önceki kuşağa göre biraz daha fazla kahverengi böcek olacaktır – ama bu tümüyle rastlantısaldır. bu şekilde bir nesilden diğerine ortaya çıkan rastlantısal değişiklikler "genetik sürüklenme" olarak tanımlanır. genetik sürüklenme, popülasyonun genetik yapısını etkilemektedir, ancak bu durum doğal seçilimden farklı olarak tümüyle rastlantısal bir biçimde gerçekleşmektedir.
  • doğada gerçekleşen birçok olay aynı anda hem rastgele, hem de rastgele olmayan etkilerden etkilenir. evrim de hayatta kalma, üreme ve kalıtımdaki şans olaylarından etkilenir. allel frekansının bu olaylar etkisinde değişmesine ise genetik sürüklenme denir. simüle edilen genetik sürüklenme deneylerinde hiçbir seçilim baskısı olmamasına rağmen alleller rastgele elenerek, sonunda sabitlenme eğilimindedirler. her deney tekrarında, populasyonda farklı bir allel sabitlendiği de görülür. bu tamamıyla öngörülemez ve rastgele olarak gerçekleşir. kısaca, evrim işler.
hesabın var mı? giriş yap