*

  • 11-15 aralik 1862 tarihleri arasında cereyan etmiş, amerikan iç savaşı'nın gidişini etkileyen, robert e lee komutasındaki konfederasyon'un (güney) 85.000 kişilik kuzey virginia ordusu ile ambrose burnside komutasındaki birlik'in (kuzey) 120.000 kişilik potomac ordusu'nun virginia'nın fredericksburg kasabasında karşılaştığı ve guneylilerin kazandığı meydan savaşıdır.
  • savaşa giden süreç kuzeylilerin güneylileri, eylül 1862'de sharpsburg, maryland'de mağlup etmeleri ve güneylilerin kuzeyi ilk istilalarının son bulduğu antietam meydan savaşı'ndan sonra başlar. george b. mcclellan komutasındaki kuzey ordusu antietam'da güneylileri mağlup ettikten hemen sonra yara sarma ve eksikleri tamamlama çabasına girer. bu sırada lee yenilmiş ordusu ile virginia'ya geri dönmektedir. bunlar olurken abraham lincoln mcclellan'a, basın ve muhalefet te lincoln'e ordunun yenilmiş lee'ye neden takip edip yoketmediğini sormaktadır. mcclellan'ın ağırdan alıp zaman kaybetmesi ve lee'yi elinden kaçırmasının ardından lincoln mclellan'ı "orduyu kullanmayacaksanız biraz ödünç alıyorum" diyerek görevden alır. yerine daha tezcanlı ambrose e. burnside'ı atar ve lee'yi yenmesi ve konfederasyon başkenti richmond'ı almasını emreder. burnside selefi mclellan'ın yavaş davrandığı için görevden alınmasını göz önünde bulundurarak orduyu hızlı biçimde hareket ettirebileceği bir plan benimser. bu plana göre ordu demiryolu hatlarını takip ederek güneye ilerleyecektir. ordu değişik duraklarda durduktan sonra virginia'nın güneyine giderken karşısına çıkacak en büyük doğal engel olan rappahannock nehri'ni fredericksburg kasabası üzerinden aşacaktır. burnside bu hızlı ilerleme ile lee'yi gerisinde bırakıp richmond'ı savunma ile karşılaşmadan ele geçirmeyi düşünmektedir.

    bu sırada lee'nin james longstreet ve stonewall jackson komutasındaki kolorduları virginia'ya varmış, güneye doğru ilerlemektedir. jackson hala shennondoah vadisi'nde bulunurken daha güneydeki longstreet ile arasındaki uzaklık epeyce açılır. yani güney ordusu iki parça halinde dolanmaktadır. lee kuzeylilerin nerede olduğundan ve planlarından haberdar değildir.

    işte bu ahval ve şerait içinde lincoln burnside'ın planını onaylar ve acele yola çıkmasını, lee savunma için hazırlık yapmadan richmond'ı ele geçirmesini söyler. 15 kasım 1862'de kuzeyliler harekete geçer. daha yola çkar çıkmaz aksilikler kuzeylilerin yakasına sarılır. burnside rappahannock nehrini gerçmek için portatif köprüler hazırlatmıştır. planına göre köprüler ordunun önünden gidecek ve rappahannock nehri üzerinde üç noktaya konuşlandırılarak ordu nehri aşacaktır. bürokrasinin yavaşlığı ve organizasyondaki karışıklıklar yüzünden köprüler gecikir, ordunun arkasında kalır. kuzeyliler nehir kıyısına vardıklarında köprüleri beklemeye başlarlar. kuzeylilerin fredericksburg'a vardığını öğrenen lee, longstreet'i ivedilikle fredericksburg'a yollar. jackson'ı da hızlanması için uyarır. 21 kasım'da longstreet fredericksburg'un kuzey batısına varır. bu sırada kuzeyliler hala köprüleri beklemektedir. neden beklemektedirler? burnside fredericksburg'a girerek bir şehir savaşına ve zaman kaybına girmek istememektedir. burnside'ın bilmediği ise güney ordusunun yalnızca yarısının bu aşamada karşısında olduğudur. 25 kasım'da portatif köprüler nehre ulaşır. kuzeyli mühendisler köprüleri kurmak için çalışmalara başladıklarında nehrin karşı kıyısında mevzilenmiş 500 kadar güneyli keskin nişancı mühendisleri ve köprü yapımı ile uğraşanları tek tek avlamaya başlar.

    kuzeyliler bir sure ates altinda kopruleri kurmayi calissalar da basaramazlar. kurmaylari burnside'a botlarla nehrin karsi kiyisina cikarma yapip keskin nisancilari temizlemesi icin israr ederler. burnside razi olur. zira gorulebildigi kadariyla konfederasyon ordusu sehrin oldukca guneyine mevzilenmektedir ve nehir civarinda yaklasik 500 keskin nisanci bulunmaktadir. sonucta kuzeyliler botlarla karsiya gecerek nisancilari geri puskurturler. bir miktar guneyli sehirdeki binalara yerleserek ilerleyen kuzeylilere rastgele ates edip sehir icindeki yuruyusu yavaslatirlar. bir sehir savasina girismek istemeyen burnside, askerlerini durdurur ve sehri top atesine tutar. yaklasik 5000 gulle yiyen sehir oldukca zarar gorur. fakat bombardiman guneyli askerlere pek kayip verdirmez. konfederasyon ordusu da artik savunma hazirliklarini tamamladigi icin sehirde fazla direnmez. yalnizca arada bir binalardan ates acarak kuzeylileri rahatsiz ederler. aylarca nehri gecmek icin bekleyen ve sinir bozucu bicimde durmadan uzerlerine ates acilan kuzeyliler sehre girip, sehri yagmalarlar. kendisi de bir virginia'li olan lee olanlari duyunca kuzeylileri vandallar'dan barbar olmakla suclar.

    buyuk carpisma oncesi lee guneylilerin iki buyuk kolordusunu savunmasi cok kolay iki bolgeye yerlestirmistir. guneylilerin sol kanadini olursturan longstreet emrindeki kolordu, fredericksburg'un guneyinde marye yuksekligi denilen bir tepecigin uzerine mevzilenmistir. burasi fredericksburg sehri ve guneyindeki genis alanin tamamina hakimdir. tepelerin cevresi siper almayi cok kolaylastiran tastan bir duvarla cevrelenmistir. kuzeyliler nehri gecmek icin ugrasilarken longstreet zaten oldukca korunakli olan tepeye barikatlar insa ettirmis, topcu gucunun tamamini, savas alanina hakim bu tepeye yerlestirmistir. oyleki, sehirden cikip, savas duzeni almaya hazirlanacak her kuzeyli asker bu toplarin menzili icine dusmektedir. guneylilerin sag kanadini olusturan jackson emrindeki kolordu, fredericksburg'un guneydogusundaki ormanlik tepeye gizlenmistir. bu bakimdan oldukca korunakli bolgelerde savunma yapmaya hazirlanan guneylilerin karsilarina gelecek kuzeylilere ates etmeleri yeterli olacaktir. zira bulunduklari alan guneyli askerlerin kursunlara hedef olmasini oldukca engellemektedir. her iki mevzi de kuzeyliler nehri ve sehri gecmeye calisirken barikatlarla guclendirilmistir.

    http://www.sonofthesouth.net/…ksburg/battle-map.jpg

    burnside'in plani guneylilerin daha az korunakli, en azindan tas duvarla korunmayan ve nispeten topcu destegi bulunmayan guneylilerin sag kanadina, yani stonewall jackson'a saldirmaktir. bu baglamda ordusunu karsiya gecirdikten sonra 13 aralik 1862 gunu gen. william franklin'e saldirmasini emreder. franklin aldigi emirleri yanlis anlar. kendisinin asil saldiriyi degil sadece bir sasirtmaca saldirisi duzenledigini dusunmektedir. bu nedenle elindeki guclerin tamamini degil yalnizca iki tugayi ileri surer. yogun siste yavasca ilerleyen kuzeyliler guneylilerce farkedilmez ve guneylilerin sag kanadinin dibine kadar sokulurlar. sisin kalkmasiyla fredericksburg meydan savasi'nin ilk catismalari baslar. kuzeylilerin cok yakinlastigini goren bolgedeki az sayida konfederasyon topcusu kuzeyli askerlerin uzerine ates acar. buna kuzeylilerin topcusu karsilik verir. 2 saat suren topcu atismasi sonrasi guneylilerin elinde yalnizca bir tane top kalir. buna karsin kuzeyli piyadelerin ilerleyisi yavaslamistir.

    franklin'in saldiri icin gonderdigi iki tugaydan birini komuta eden meade emrindeki tugay, yuruyusleri sonunda guneyli gen. maxcy gregg'in tugayi ile karsi karsiya gelir. duyma guclugu ceken general gregg, sisin de etkisiyle yaklasan kuzeylilerin geri cekilen guneyliler oldugunu zannederek askerlerine ates acmamalarini emreder. bu firsattan yararlanan kuzeyliler yeterince yaklastiktan sonra saldirarak gregg'in tugayini dagitirlar. karmasada gregg de vurularak olur. bu sirada franklin'in gonderdigi gibson emrindeki diger tugay da yuruyusune devam ederek guneylilerle karsilasir. iki taraf arasindaki catisma siddetlenmeye baslarken kuzeylilerin tugaylari arasinda bir bosluk acilir. guneyliler, sisten dolayi ne olup bittigini ya da nereye ates edecegini goremeyen kuzeyli topcularin desteginden mahrum kalan bu iki tugayin arasina sizar ve onlari geri puskurturler. yorulan ve sayisi azalan kuzeyliler buyuk bir hizla kendi mevzilerine dogru kacmaya, guneyliler de bunlari kovalamaya baslar. gonderdigi birlikleri geri cekildigini goren franklin, askerlerinin takip eden guneyliler ile fredericksburg sehrinin ortasindan gecen rappahannock nehri arasinda sikismamasi icin iki tumenini destek icin sahaya surer. taze birliklerle karsilasan guneylilerin saldirisi durma noktasina gelir. kendi hattindan da epeyce uzaklasan guneyliler bir felakete ugramamak icin geri cekilirler. boylece sehrin guneyinde, kuzeyli komutan burnside'in asil saldiriyi yapmayi dusundugu alandaki carpismalar sona erer.

    burnside, franklin'in neden butun saldirici icin iki tumen gonderdigini anlayamaz. zaman kaybettigini dusunerek guneylilerin daha korunakli (aslinda basbaya gecilmez) bir mevzideki guneylilerin diger kolordusuna yogunlasir. fredericksbur sehri ile guneylilerin mevzilendigi marye tepeleri arasinda 370 uzunlukta genis, acik bir arazi bulunmaktadir. bu arazi o kadar iyi gozlenmektedirki guneyli topcularin komutani albay porter alexander, kendisine durumunu soran longstreet'e "ates actigimizda buradan tavuk bile gecemez" der. burnside, general french emrindeki ilk tumenini saat 11'de guneylilerin hakimiyeti altindaki bu tepeye karsi gonderir. savas alanina gecmek icin nehri kopruler uzerinden asan kuzeyliler sira halinde ilerlemektedir. bu da onlari bir arada ilerleyen kolay hedefler haline getirir. kuzeyliler acisindan iki ucu boklu degnek bir durumla karsi karisya kalinmistir. marye tepesinin cevresi bataklik halindedir. tepeye ulasmanin tek yolu vardir. o da konferasyon topcularinin menzili icinde bulunmaktadir. kuzeyli piyadelerin kendilerine dogru bu acik alanda topluca ilerlemeye basladigini goren konferasyon topculari ates acar. gen. french emrindeki askerler tepeye ulasip tek bir atis yapamadan topcular tarafindan darmadagin edilir. burnside bu korkunc duruma karsin sayisal ustulugu ile carpismadan galip cikacagina inanmaktadir. adeta bicilen ilk kuzeyli birliklerin ardindan sirasiyla hancock, howard, griffin, humprey ve getty emrindeki tumenleri kiyma makinesinin uzerine gonderir. askerlerin cok azi top atesini ve tas duvar arkasina siper almis guneyli piyadelerin atesinden gecerek guneylilere karsilik vermeyi basarir. gunun sonunda kuzeylilerin butun denemeleri felaketle sonuclanir.

    http://theelectoralmap.com/…e-of-fredericksburg.jpg

    13 aralik 1862 gecesi 8000 civarinda kuzeyli asker fredericksburg sehrinin guneyindeki acik alanda telef olmustur. bir o kadari da yaralidir. guneylilerin menzili icinde oldugu icin kimse yaralilara yardim goturemez. gece boyunca yaralilardan yukselen cigliklar alani kaplar. bu aralikta bazi guneyli askerler komutanlarinin emirlerine karsi gelerek yardim isteyen yaralilara su ve battaniye goturur. kuzeyliler boyle bir felaket tablosuyla karsi karsiya iken guneyliler yalnizca 1200 kisi kaybetmislerdir.

    14 aralik gunu burnside lee'ye ateskes teklif eder. lee'nin kabul etmesi uzerine kuzeyliler yaralilarini ve olulerini toplarlar. burnside bir ara marye tepesine son bir saldiri duzenlemeyi dusunur. generallerinin itirazi uzerine vaz gecer. 15 aralik gunu kuzeyliler agir bir maglubiyet almis bicimde geri donerler.

    bu savas kuzeylilerin konfederasyon karsinda aldigi en agir yenilgidir. kuzeyliler toplamda 12000 civarinda askeri olu, yarali ya da esir olarak kaybederler. buna karsin guneylilerin kaybi 5300 civarlarindadir.
  • o gece, sıcaklık sıfırın altına düştü ve soğuk rüzgarlar esti. askerler kanamadan ve soğuktan donarak öldüler. geceyle beraber sessizlik çöktü.

    "ama sessizlikten yeni sesler doğdu, sessizlikten daha kötü, garip, anlaşılmaz sesler, nereden geldiklerini anlayamıyordunuz. boğuk bir inilti, sanki binlerce akortsuz ses aynı notayı çıkarıyormuş gibiydi. garip, tüyler ürpertici, duyması ve katlanması güç, yakınlığıyla da ürperten. kıvranan armoni, yardım isteyen çığlıklarla kesiliyordu. kimisi bir damla su için yalvarıyordu. kimisi tanrı'dan merhamet diliyor, kimi de düşmanın korkunç şekilde başladığı işi, bitirmesi için arkadaşlarına yalvarıyordu. ve kimisi de hayal aleminden gelir gibi seslerle, sanki yanlarındaymış gibi sevdiklerinin isimlerini sayıklıyordu.

    arka fonda, sürekli olarak, acılarını dile getirme konusunda çok umutsuz veya çok kahraman olan kapalı dudaklardan çıkan derin, bas nota vardı.

    sonunda, bitkinlikten ve depresyondan, iki ölü askeri biraz kıpırdattım ve aralarına yattım. üçüncü bir askerin göğsünü yastık yaptım, paltosunun eteğini yüzüme çektim ve uyumaya çalıştım."
    -albay joshua lawrence chamberlain, 20. maine gönüllüleri piyade alayı
hesabın var mı? giriş yap