eusebios

• 265-280 yılları arasındaki kayseri piskoposu, kilise tarihi adlı eseri yazmıştır. hristiyan tarihinin kurucusu sayılır.
• kendisi ortamlarda hıristiyanlık tarihinin babası olarak bilinir. zaten meşhur 10 ciltlik kilise tarihi kitabı da ilk hıristiyanlik tarihi kitabı olarak kabul edilir. daha sonra gelen kilise tarihçileri bol bol kendisini taklit etmiştir. söz konusu kitap isa'nın doğumundan başlayıp konstantin'in licinius'la olan savaşına kadarki zamanı kapsamaktadır. bir dönem konstantin'in akıl hocalığını da yapmışlığı vardır. diğer önemli eserleri konstantin'in hayatı, evanjelik kanıt, evanjelik hazırlık, kronik sayılabilir. ayrıca bu kilise tarihi kitabını istanbullu sokrates adındaki bir tarihçi 439 yılına kadar götürmüştür. son olarak kilise tarihi kitabı ile ilgili neden yazdığına dair bir açıklaması da günümüze ulaşmıştır. şöyle ki:
  "savaşlardan ve generallerin seferlerinden bahsetmeyi hedeflememiş, aksine ruhun sükun bulması adına açılmış en barışçı savaşları silinmez mektuplar halinde kaydetmek ve memleketlerinden ziyade doğruluk adına, dostluklarından ziyade merhamet dolayısıyla cesur işlere imza atmış adamların hayatını anlatmaktı."
• hristiyanlık tarihinde bilinen üç meşhur eusebios vardır. biri kilise tarihinin yazarı kayzeryalı (anadolu'daki kayseri değil, filistindeki) eusebios, ikincisi imparator constantine'i vaftiz eden nicomedialı eusebios. üçüncüsü kitabı mukaddesi latinceye çeviren eusebios hieronymus. ilk ikisi çağdaştır ve ikisi de iznik konsiline katılmıştır. üçüncüsü onlardan biraz sonra yaşamıştır. hieronymus muhtemelen kayzeryalı'nın öldüğü tarihte doğmuştur.
  
  nicomedialı olan iznik konsilinde arius'a arka çıktığı için almanya'ya sürülmüştür. (evet, almanya 3. yüzyılda izmit'te yaşayan biri için sürgün yeriymiş) bu arada arius'un aforoz edildiği bu konsilde aziz nikola'nın (biz noel baba olarak biliyoruz) bir ara sinirlerine hakim olamayıp arius'u tokatladığını da belirtmeden geçmeyelim. çok komik değil mi? noel baba sinir krizi geçirip başrahip arius'u tokatlıyor. bu eusebios roma imparatorluğunda hıristiyanlığı serbest bırakan büyük konstantin'i vaftiz eden piskopostur. roma hristiyanlık öncesinde de büyüktür ama hristiyanlık roma olmadan dünya dini haline gelemezdi. bunu sağlayan kişi imparator konstantin'di dersek abartmış olmayız. konstantin'i vaftiz eden piskopos olmanın sembolik önemini buradan paha biçin.
  
  kayzeryalı olan kilise tarihi kitabının yazarıdır. hristiyanlık dininin ilk üç yüz yılının ayrıntılı tarihinin bilinmesinde katkısı büyüktür. bir nevi islam tarihindeki tabari'ye denk düşer. arius ihtilafına kadar gelen süreçte samasotalı pavlus ya da ebiyonitler gibi heretik hristiyanlar hakkında bilgi sahibiysek bir kısmını bu piskopos amcaya borçluyuz. hikayeye göre önce arius'u desteklemiş, arius iznik konsilinde aforoz edilip sürgüne gönderilince hemen kilise tarafına geçerek yaş tahtaya basmamıştır.
  
  son olarak eusebios hieronymus'a gelirsek. aynı zamanda kilise babalarından biri ve aziz sayılan bu teolog amcanın en önemli işlerinden biri eski ahiti latinceye çevirmiş olmasıdır. tabi ki tarihteki önemi bununla sınırlı kalmamıştır. saint augustine ile birlikte hristiyanlık felsefesini, ahlak yapısını en derinden etkileyen iki ilahiyatçıdan biridir. hani islam dini için denir ya muhammed'in getirdiğini değil gazali'nin şekillendirdiği dini yaşıyoruz diye bu adam da hıristiyanlığın gazali'sidir. kilise sonradan kendisine aziz unvanı vermiştir. bugün bildiğimiz adıyla aziz jerome'dir. meksikalı askerler savaşta kendisini nara atarak yardıma çağırırlarmış. bu yüzden çatışmaların en heyecanlı anında geronimo (jerome'un ispanyolcası) diye ünnemek adettendir.