• havacılık ve fotoğrafçılık konusunda bir çok keşif yapmış; türkiye'de ne yazık ki, adı bile bilinmeyen havacı dehalarımızdan. kanat uçuş yöntemleri konusundaki keşiflerinin yanısıra; aynalar aracılığıyla kendi fotoğrafını çekebilme gibi keşifleri, amerika ve nasa tarafından değerlendirilip patentleri alınarak, günümüzde birçok alanda kullanılan ürünlerin bilinmeyen kaşifi.
  • kırıldığı söylenen rekora ait tek kayıt sadece o dönem yazılmış olan ilmi ve fenni planörcülük kitabında yer almaktadır. günümüzde ne thk arşivlerinde ne de faı tescil kütüklerinde bu rekora ait bir kayıt bulunmamaktadır.
  • insanlar 1935 yılında, galatasaray'da çiçek pasajı'nın üstündeki 'görçek stüdyosu'nda, kimsenin müdahalesi olmadan, kendi kendilerini karşılarındaki aynaya bakarak çekmişler.

    stüdyonun sahibi emrullah ali yıldız. bu abi, aslında tam anlamıyla bir mucit. ama ülkemizde, (halen günümüzde olduğu gibi) yeterince ilgi görmemiş bir mucit. aşağıya yazacaklarımı okuyun. mevzu dandik bir 'selfie'den daha derin.

    1909 yılında bursa'da doğan emrullah ali, 1926’da açılan 'yeşilköy uçak makinist mektebi'ni (vecihi hürkuş'un öğrencisi olarak) bitirdikten sonra 1928 - 1931 yılları arasında askeri hava okulu hazırlama bölüğü’nde tayyare makinisti olarak, eskişehir’de hava kuvvetleri emrinde görev yaptı. bir süre sonra aralarında sabiha gökçen’in de bulunduğu altı kişilik bir grup ile rusya’ya, kırım'da bulunan koktebel planör yüksek okulu'na gönderildi.

    1932'de, tamamen kendi imkanlarıyla bir planör tasarladı.

    1935'te, insanların kendi kendinin fotoğrafını çekmesine ve fotoğrafın tab olmasına olanak sağlayan bir fotoğraf makinesi tasarladı ve bu makineyle bir stüdyo açtı.

    1938'de, tasarladığı planörle 18 saat 35 dakika havada kalarak türkiye rekoru kırdı. yine aynı yıl, iki kişilik planör ile yanında muallim namzedi (öğretmen adayı) sezai göksu ile birlikte 14 saat 20 dakika havada kalarak, 13 saat 59 dakika olan dünya rekorunu 21 dakika daha fazla uçarak kırdı. rekor denemesini inönü'de c tepesinden kalkarak kırmıştır. iki kişilik bir planörle 172 km uçarak kırdığı mesafe rekoru da mevcuttur.

    aynı zamanda iyi bir paraşüt uzmanı olan ali yıldız, otomatik paraşüt açma sistemi olan ''kap-3''ün de mucididir. paraşüt, üzerindeki irtifa birimine göre otomatik olarak açılmaktadır. bu icadından dolayı thk tarafından kendisine bir 'ihtira beratı' (başarı belgesi) verilmiştir fakat dönemdeki maddi imkansızlıklar ve seri üretime geçmede yaşadığı güçlükler nedeniyle bin dolar gibi komik bir rakama abd patent enstitüsü'ne satmıştır.

    bunların dışında da birçok icadı bulunan yıldız, bahattin adıgüzel'in yazdığı ''gökteki venüs'' adlı kitapta yazana göre şunları söylemiş: "evet bir çok icatlarımın yanında model uçak motoru imalatım da vardı. bunlara çok emek verdim. ama kıymet bilen olmadı. helikopter patentini de 1956'da aldım. ancak ona da ilgi duyan olmadı. dikey kalkış yapan harrier'a benzer bir patent çalışmam daha olmuştu. ilgisizlik nedeniyle bunu da değerlendiremedim. sonraki yıllarda harrier uçağını görünce içim sızladı."

    toplamda 10.000 saat uçak, 2.700 saat planör uçuşu, 15 paraşüt atlayışı bulunan emrullah ali yıldız 1996 yılına kadar devam ettiği sade yaşamına istanbul’da veda etmiştir.
  • sunay akın'ın son gösterisi "çekgör"ün kapanış hikayesinin sahibi.
  • uçakların pervane yapımlarıyla ilgili icadın ameirka'ya satıldığını gösteren belge şu paragrafla başlamaktadır;
    "bendeniz emrullah âli yıldız, istanbul'da yaşayan bir türk vatandaşı olarak variable propeller mechanism for winged aircraft için bir icat yaptım ve 1 ağustos 1952'de birleşik devletler patent ofisi'nde 302.046 numaralı başvuru formunu doldurdum."

    emrullah âli yıldız, bursa'da kardeşleriyle birlikte fotoğrafçılık yapan bir gençtir. yeşilköy tayyare makinist mektebi'ni brincilikle bitirdikten sonra bursa'ya döner ve 1935 yılında, yerden kendi kuvvetiyle havalanan bir planör yapar. bir yıl sonra da, tek kişilik planörle 18 saat 35 dakika havada kalarak türkiye rekoru kırar. emrullah âli yıldız, dünya havacılık tarihine adını ilk kez 1938 yılında yazdıracaktır.

    ernest jochmann iki kişilik planör ile 13 saat 59 dakika havada kalarak dünya rekorunu elinde tutmaktadır. alman pilota bu rekorda arkadaşı flessdorf eşlik etmiştir.

    emrullah âli yıldız, öğrencisi sezai göksu'nun arkada oturduğu planör ile 14 saat 20 dakika havada kalmayı başararak, türkiye'nin adına havacılık tarihinin öncüleri arasına yazdırır.
    etimesgut tayyare fabrikası'nda 1941 ve 1949 yılları arasında tecrübe pilotluğu yapan emrullah âli yıldız'ın dünya havacılığına bir armağanı da otomatik paraşüt açma sistemidir. emrullah âli yıldız, havacılık ve spor dergisinin haziran 1943 sayısında buluşunu şöyle tanıtır;
    bugünün tayyarelerinin sürati, paraşüt gaye süratinden çok daha fazla olduğundan, motoru duran, kopan, kanadı kırılan veya yanan bir tayyarenin pilotu, tayyaresini terk ettikten sonra paraşütünü açmayı geciktirmek mecburiyetindedir. lazım gelen bu gecikme için pilotun birçok saniyeli atlayışları olan tecrübeli bir paraşütçü olması şarttır. bugün bunun imkansızlığı içinde pilotun bir de yaralı olabileceği göz önüne getirilirse paraşütten istifade bir tesadüften ibaret kalmaktadır. halbuki her pilotun paraşütüne takılabilecek olan bu alet, pilotu hem büyük bir yükten kurtaracak hem de erken veya geç açma gibi hatalardan koruyacaktır.

    emrullah âli yıldız'ın otomatik paraşüt açma aleti türkiye'de kimsenin dikkatini çekmemiş olsa da, dünya havacılık tarihinde büyük bir yenilik olan bu buluşla bir amerikalı ilgilenir. emrullah âli yıldız, on beş kez denediği buluşunun başına gelenleri bahattin adıgüzel'in "gökteki venüs" adlı kitabında anlatır;
    "işte bu sıralarda karşıma yabancı bir mühendis çıktı. keşfimle çok yakından ilgilendi. tetkik ettirmek üzere benden hesap ve projeler istedi. hepsini aldı gitti. aradan tam bir sene geçtikten sonra cevap geldi. geldi ama, artık bizim keşif, keşif olmaktan , icat olmaktan, ihtira olmaktan çıkmıştı. tabii tıpkısı değil, fakat benimkine benzer bir alet şimdi amerika havacılığından muvaffakiyetle tatbik ediliyor."

    ölümünden kısa bir süre önce, 1993'de kendisiyle söyleşi yapan hasan erkan karaca'ya "biz üretilen bir hava aracını test etmek için tecrübe uçuşunu canımız pahasına yapardık da, üretime devam kararını yetkililer alamazdı." diyerek, havacılığımızın baltalanışını dile getirmiştir.

    emrullah âli yıldız, ayrıca bir diğer icadından da bu röportajda bahsetmiştir.
    helikopter patentini de 1956'da aldım. ancak ona da ilgi duyan olmadı. dikey kalkış yapan harrier'e benzer bir patent çalışmam daha olmuştu. ilgisizlik nedeniyle bunu da değerlendiremedim.

    ayrıca emrullah âli yıldız'ın galatasaray'da bir fotoğraf stüdyosu vardı. stüdyonun özelliği, fotoğraf çektirmek isteyen müşterinin bir kabineye girmesi, karşısındaki aynaya bakarak istediği pozu kendisi vermesi ve kordonun ucundaki düğmeyi basarak kendi fotoğrafını çekmesidir. emrullah âli yıldız, günümüzde selfie diye ortaya çıkan türk dil kurumu'nca özçekim olarak adlandırılan bu icadı sistemin mucidi fikret kaftanoğlu'ndan alarak geliştirmiştir ve buna da kendi deyimiyle görçek adını vermiştir.
  • 1909’da bursa’da doğmuştur. yeşilköy tayyare makinist mektebinde okumuştur ve birincilikle bitirmiştir. zorunlu hizmet koşulundan dolayı 1928 -1931 yılları arasında eskişehir askeri hava okulu hazırlama bölüğünde, tayyare makinisti olarak görev yapmıştır. mecburi hizmet süresi bitince buradan istifa etmiş memleketi bursa’ya geri dönmüştür.

    döndükten sonra havacılık çalışmalarına da devam etmiştir. 1934’te parasını biriktirerek 6 metre gövdeye, 12 metre kanat açıklığına sahip olan bursa yelkenlisi adını verdiği planörü yapmıştır. ardından bursa halkevinde havacılık kulübü kurulmasını sağlamıştır. yapmış olduğu planörle uçuş denemeleri yapması zamanın türk hava kurumu başkanı olan fuat bulca’nın ilgisini çekmiştir. kendileri, emrullah ali yılmaz’ı yeni kurulan türkkuşu’na davet etmiştir.

    1935’te sabiha gökçen, ferit orbay, sait bayav, tevfik aytan, muammer öniz, hilmi hüseyin ile birlikte rusya’ya eğitim için gönderilmiştir. geldikten sonra 1941 yılına kadar türkkuşunda uçak ve planör pilotluğu ile paraşütçülük ve model uçak eğitimleri vermiştir. daha sonra inönü yüksek planör kampı müdürlüğü ve ardından uçak fabrikası tecrübe pilotluğu yapmıştır. inönü’ de ş-5 isimli iki kişilik planör ile 14 saat 20 dakika hava kalarak rekor kırmıştır.1947 yılında bir paraşüt atlayışında sakatlanmıştır. sakatlığının etkisiyle 10 mayıs 1948 tarihinde aktif havacılık yaşamını sonlandırır.

    emrullah ali yıldız dahidir. otomatik paraşüt açma sistemini bulmuştur. ama ne yazık ki bu mükemmel icat ülkemizde umursanmamıştır. fakat elin amerikalısı bu icatla ilgilenmiştir. emrullah ali yıldız bununla yetinmeyip 1955 de helikopter patenti de almış ama bu da ne yazık ki diğer buluşlar gibi ilgi görmemiştir. hatta dikey kalkış yapan, harrier’e benzer bir helikopter çalışması da olmuştur.

    havacılıkla ilgilenmesinin yanısıra kendisinin galatasaray’da fotoğraf stüdyosu vardır. şimdilerin vazgeçilmesi olan selfieyi, o zamanın da görçek olarak gerçekleştirmiştir. stüdyoya gelen insanlar aynadan kendilere bakarak kordonunun ucuna basarak kendi fotoğrafını çekebiliyordu.

    isimsiz kahramanlarımızdan veya yeterince kıymet gösterilmeyen muhteşem insanlarımızdan biri olan emrullah ali yıldız 1996 yılında istanbul’da vefat etmiştir. saygı ve minnetle.

    emrullah ali yıldız hakkında daha fazla bilgi almak isteyenlere bahattin adıgüzel’in gökteki venüs kitabını önerebilirim birde sunay akın’ın birkaç yazısını. bunlar dışında başka bir kaynak yok zaten.
  • yaptıklarının bir kısımında sunay akın sayesinde haberdar oldum ve bu topraklardan geçmiş dahilerden birisi olduğunu öğrendim.

    coğrafya insanın kaderidir maalesef ve bunu kendisi de yaşamıştır.
  • havacılık tarihimizin bilinmeyen dehalarından. vecihi hürkuş dışında değeri bilinmeyen bir başka kayıp isimmiş meğer. kısıtlı imkanlar dahilinde zamanın koşuluyla yapabildikleriyle bile bugünün fersah fersah ilerisindeymiş.

    patentini satmak zorunda olduğu otomatik açılan parasüt icadı
    görçek adını verdiği fotoğraf çekme yöntemi
    kağnılarla yapılan bir kurtuluş mücadelesinden sonra tüm gerikalmışlığımız ve yoksulluğumuza rağmen 10 yıl gibi kısa bir sürede tamamen yerli uçak yapabilmesi.(neredeyse 100 yıl sonra bile hala yerli otomobil yapamadığımızı varsayarsak) ki bu uçağın üzerine kağnı görseli koyarak geçmişe de güzel bir selam göndermiştir.

    bu dehanın desteklense idi neler başarabileceğini hayal etmek güç ve üzücü.
  • " biz üretilen bir hava aracını test etmek için tecrübe uçuşunu canımız pahasına yapardik da, üretime devam kararınını yetkililer alamazdı. " diyerek, havacılığımızın baltalanışını dile getiren deha.

    bugün selfie dediğimiz çekim tekniği de o bulmuştur. sunay akın'a göre , selfieye türkçede özçekim değil, emrullah bey'in adını verdiği '' görçek " denilmelidir. bu sayede emrullah bey anılmalıdır.
hesabın var mı? giriş yap