edmond halley

• halley kuyruklu yıldızı'nın isim babasıdır. gökbilimciliğin yanında jeofizikçi, matematikçi, meteorolog ve fizikçidir ayrıca. henüz 20 yaşındayken tek başına güney yarımküreden yıldızları incelemek amacıyla atlas okyanusu'ndaki st. helena adasına gitmiş, üçyüzden fazla yıldızın yerini tespit etmiştir. 341 yıldızın ayrıntılarını güney yıldızları kataloğu isimli kitabında toplamıştır. babadan zengindir. hatta isaac newton'ın bazı eserlerini yayımlamasında sponsorluk yapmıştır. manş denizi'ndeki gelgit akıntılarını ilk kez ayrıntılı ve eksiksiz olarak incelemiştir. alize ve musonlar gibi pek çok rüzgarın haritalarını çıkartmıştır. 1742 yılında ölen bilgin asıl ününe, 1758 yılında görüleceğini söylediği kuyrukluyıldızın 1758 yılında kendini göstermesiyle, yani ölümünden yıllar sonra kavuşmuştur.
• bir kuyruklu yıldızın yörüngesini hesaplayan ilk insan. londra doğumlu halley gençliğinde gökbilime merak saldı ve güney yarımkürede st. helen adasında ilk kez bir gözlem evi kurdu. 1682' de bir kuyruklu yıldız gözlemleyen halley onu 1607 ve 1531' de görülenlerin kayıtlarıyla karşılaştırdı. sonunda üçünün de aynı yıldız olduğu kanısına vararak güneş çevresindeki yörüngesini hesapladı ve 1758' de tekrar görüneceğini doğru olarak bildi. fakat bunu göremedi. 1656 doğumlu halley 1742 yılında öldü.
• ısaac newton'un principia eserini kendi imkanlarıyla yayınlayan, kuyrukluyıldızların güneşin çekimgücünde eliptik bir yörüngede hareket ettiğini ve bir dönüşünü 76 yılda tamamladığını hesaplayan ingiliz gökbilimci. newton'nun çekim yasasını kitaplaştırmasını istemiş o dönem bilimsel çalışmaları yayınlayan ingiliz kraliyet topluluğu, (bkz: royal society) finansal sıkıntılar çektiğinden bu kitabı yayınlayamayacaklarını söyleyince edmond kendi imkanlarıyla üç cildi de bastırdı. bunun dışında okyanus ticaret yolları üzerindeki rüzgarları ve su altına dalmak için diving bell adı verilen zile benzer bir alet keşfetti.
  
  kuyrukluyıldızın 76 yılda bir yörüngesi nedeniyle dünyada görüldüğünü ortaya çıkararak bir sonra ne zaman görüleceğini bulmuş haklı da çıkmıştır. dünyada en son 1986 yılında görüldüğünden eğer ömrümüz olursa 2062 yılında görebilicez.
  
  halley çikolatası üzerindeki kuyruklıyıldızı görünce artık bir gülümsersiniz.
• hareketsiz gözüken yıldızların sabit olmadığını kanıtlayan azimli matematik dehası. kuyruklu yıldızların zamanını öngören adam.(her 76 yılda bir.) münzevi, içe kapanık küskün bir adamın(newton) ruh hekimi. aynı zamanda kaptan. batık araştırması deneylerininde kendini kobay olarak kullanan adam.(insan hayatı değerlidir.) paris'in çevresini ölçmek için yaya olarak dolaşan insan.
  buraya kadar anlattıklarım 'sınırların ötesinde' adlı nat geo programından alıntılar.
  insan ölse de yaşama ait olmaya devam edebiliyor. kıssadan hisse.
• halley kuyrukluyıldızının keşfini yapan ingiliz astonom.
  1704 yılında geliştirilen yöntemle, güneş etrafında uzun ve eliptik yörüngelerini buldu ve bazı kuyrukluyıldızları yeniden gözledi. newton’un yöntemleri kullanılarak 24 kuyrukluyıldızın yörüngesi belirlendi. 1456, 1531, 1607 ve 1682 yıllarında
  görülen dört kuyrukluyıldızın aynı yörüngeye sahip olduğunu buldu. ve bu ara süreci 75 yıl olarak hesapladı. bu küçük düzensizliğin sebebini jüpiterin çekim gücüne yormuştur.
  1758 yılında tekrar çıkacağını insanlığa ilan eder. christmas gecesi görülen bu kuyrukluyıldıza halley kuyrukluyıldızı adı verildi.
• hak ettiği değeri hiçbir zaman görememiş buyuk
  biliminsanı.
  
  o zamana kadar kuyruklu yıldız'ın insanlara görünmesi korkutucu bir şeydi. hele bir de bu görülmeden sonra; veba, deprem gibi doğal afetler yaşanmışsa iş tamamen efsaneye dönuşurdu. örneğin çinliler kuyruklu yıldızın kuyruk sayısına gore çeşitli kehanetlerde bulunurlardı ( yok efendim 3 kuyruk kralın olümü 4 kuyruk bilmem ne felaketi gibi).
  
  halley tam bir gözlemciydi. gökyüzüne, yıldızlara özellikle de kuyruklu yıldızlara ayrı bir merakı vardı. kuyruklu yıldızlar ile ilgili toplaya bildiği her şeyi topladı: kitaplar, daha önce yapılan kayıtlar vs. halley bu araştırmaları sonucunda; daha once 1406, 1531 ve 1607 yıllarında başkaları tarafından gözlemlenen kuyruklu yıldızın aslında aynı kuyruklu yıldız olduğu sonucuna vardı. bununla da yetinmedi bu yıldızın geçiş güzergahını tespit edip aynı kuyruklu yıldızın her 76 yılda bir tekrar görüneceğini iddia etti. halley 1742 yılında öldü ve o kuyruklu yıldız tam da tahmin ettiği yolu izleyerek tam da tahmin ettiği yılda yani 1758'de tekrar görüldü.
  
  bilim ne güzel şey.
• cosmos: bilginin gücü adlı bölümünde izlediğim kadarıyla oldukça mütevazı ingiliz gökbilimci, matematikçi, fizikçi, meteorolog ve jeofizikçidir.
  1676 yılında güney yarıküre yıldızlarını incelemek için st. helena'ya gitti ve 341 güney yıldızının ayrıntılarını içeren catalogus stellarum adlı eserini yayımladı.
  ayrıca kepler'in gezegensel hareket yasaları'nın kanıtlanması kafasını kurcalayan bir problem olduğu için isaac newtonile bu konu hakkında konuşmaya gitti. isaac newton ise zaten bunu çözmüştü fakat robert hook ile olan anlaşmazlığı yüzünden yayımlanmamıştı. edmond halley yayınlaması için ikna etti. hatta kitabı yayımlanması için gereken masrafları bizzat kendi karşıladı.
  edmond halley'den bahsetmişken bundan bahsetmemek olmaz: halley kuyruklu yıldızı, çıplak gözle görülebilen tek kısa periyodlu kuyruklu yıldızıdır. bu yıldızı sanılanın aksine edmond halley keşfetmemiştir. sadece başkaları tarafından gözlenen bu yıldızın tek ve aynı kuyruklu yıldız olduğunu anlamıştır.
• yaptıkları bir kuyruklu yıldızı keşfetmesinden çok daha fazlasıdır.
  dünyanın ilk manyetik haritasını çıkarmıştır.
  kendisine ait olan dalış zili fikrini kullanılabilir hale getirmiştir hatta bu icadını başkalarının hayatını riske etmeden kendisi denemiştir.
  ilk meteoroloji haritasını çıkarmıştır. öyle ki çizdiği oklar hala kullanılmaktadır.
  londra ve paris'in nüfuslarını karşılaştırdı ve gerçek boyutlarını öğrenmek için paris'in tüm çevresini adımlayarak ölçtü. sonuç olarak her ailenin 4 çocuk yapmasının nüfusu koruması için zorunlu olduğunu hesapladı.
  dünyanın güneşe olan uzaklığını hesaplamak için bir yöntem geliştirdi. bu yöntem venüsün güneş önünden geçerken geçen süreyi hesaplamaktı. ölümünden 27 yıl sonra kaptan james cook, tahiti de özel lensler kullanarak güneşin 149,6 milyon km uzaklıkta olduğunu hesapladı.
• newton'u principiayı yazması için teşvik eden kişidir. bilime onlarca katkıda bulunmuştur.
  
  az bilinen katkılarından biri de "breslau kentindeki doğum ve cenaze kayıtlarından faydalanarak hazırlanmış tahmini ömür ortalamaları ve ölüm aylıklarının maliyeti" adlı çalışmasıdır. bu çalışma istatistiktik üzerine yayımlanmış ilk kaynaklardandır ve sigorta şirketlerinin nasıl daha çok para kazanabileceği hakkında da riskleri belirleyen güzel bir veri fikri ortaya koymuştur.