denizaltı ^*

• neden "denizaltı" asla karar veremedim, bilemedim... bu alet suyun altında gider dii mi abi, neden “sualtı” değil o vakit, peki okyanusta gitmez mi, ooo, hem de 3000 basar, neden “okyanusaltı” değil abi, üstelik neden altı, da “içi” değil o da ayrı bi konu... bu yüzden kılım alete, adını anmayacağım...
• (bkz: submarine)
• sualtinda da hareket kabiliyeti olan deniz araci.
  
  tarihce:
  sanayi devrimi ile, buharli motorlar ve gerekirse de silahlar ile donanan gemiler, ozellikle askeri olarak denizde gorunmeden hareket etme ihtiyaci icinde idiler. bu konuda caba icinde olan bilim ve muhendislik dunyasi zaten ilk akla gelen fikir olan "sualtindan gitme" cabasinin icinde olmu$tur. tum muhendisler denizalti ile yapilmasi gerekenin "kontrollu batma" oldugunda hemfikir idiler, ozel yapilmi$ bir gemi kontrollu olarak batirilacak, daha sonra da kasten yaratilan bu batma etkisi geri alinarak gemi tekrar suyuzune cikarilacakti...
  bilinen ilk denizalti, thames irmaginda, ingiltere'de 2-3 metre derinlikte 15-20 dakika kalmi$ "turtle" dir. (19. yy'nin sonlari) tek ki$ilik, ce$itli cikrik ve beden gucu ile cali$an mekanik kollar yardimi ile hareket ederdi. (teknik $emasi hemen hemen tum ansiklopedi'lerde gorulebilir.)
  ba$arili sayilabilecek ilk askeri denizaltilar bir muhendis yuzba$i onculugunde kurulan birlik tarafindan amerikan kuzey-guney ic sava$i'nda kullanilmi$ ve ilk kez "hunley" adli bir denizalti bir patlayici ile bir du$man gemisini batirmayi ba$armi$tir. ne yazik ki patlama etkisi ile kendisi de batmi$tir. (not: bu oyku "the hunley" adli filmin konusudur. basrolde armand assante) (bkz: horace lawson hunley)
  sonrasinda denizaltilar geli$en teknolojinin belki de onunde bir hizla geli$mi$, en olumcul silah olarak bugunku konumunu almi$tir. (bkz: wolfpack) ww1 ve ozelikle ww2'de denizaltilar sava$ tarihini fiiilen yazmi$, sava$larin kaderini etkilemi$tir. gunumuzde derinlerin ara$tirilmasi ve askeri olarak kullanim alani bulan denizaltilar, okyanus tabanlarina oturabilecek basinclara dayanabilen cok geli$mi$ makinalardir. askeri amaclilari da, denizden havaya roket dahil her suustu gemisi'nin kullandigi silahi kullanmakta, sessizce ve derinden du$manin en cok korktugu silahlardir.
  
  teknik aciklama:
  tarihce bolumunun giri$inde biraz bahsettigim, denizalti cali$ma prensibini, ve bu prensibi uygulanabilir kilan teknolojileri aciklamak isterim.
  orada adi gecen "kontrollu batirma" fikrinin uygulanma $ekli ilk denizaltindan bugune hic degi$memi$tir. bir gemiyi en azindan batirmak icin bilinen ve gecmi$ kotu tecrubelerden ogrenilen ilk yol ona su aldirtmaktir. denizalti ic ice bagimsiz iki gemi gibidir. burada yapilan $ey, iki kat olarak dizayn edilmi$ gemi govdesinin, iki govde arasina su alip, kutleyi agirla$tirmak ve batirmaktir. (su doldurulan bu tanklar gunumuzde safra tanklari veya bolmeleri olarak bilinir.) safra tanklari dolarak "kontrollu" olarak batirilan gemi daha sonra bu tanklara kompresorler yardimi ile hava pompalanmasi ile icine aldigi suyu denize geri bo$altir ve azalan kutle, eski "yuzen istikrar"a kavu$unca su yuzune cikar. burada ozellikle di$govdenin sualtindaki basinca dayanikli yapilmasi ihtiyaci tabi ki bir zorunluluktur. bu da genelde kullanilan di$bukey geometrik $ekil ve dayanikli metaller kullanimi ile olur.
  bu su alan tanklar denizaltinin genellikle sag ve sol yanlarinda tombul $i$liklerdir. bazi ileri teknoloji denizaltilarda batma suresinin kisaltilmasi icin on ve arkalarda da safra tanklari vardir. acikladigim mantik ile batirilan denizaltinin sualtindaki hareketi, onceleri pervaneyi ceviren mile bagli sistemi donduren insan gucu ile yapilirdi. sonralari modern denizaltilar, dizel motorlar kullanmaya ba$ladilar. ancak sualtinda en degerli $ey olan havayi, hareket saglayan "icten yanmali motorlar" ile payla$an bir denizalti sualtinda sadece birkac dakika kalabilirdi. bu sorun da dizel motorlarin sadece suyuzunde kullanilmasi, bu esnada gemideki guclu bataryalarin bu motor yardimi ile $arj edilmesi, stoklanan bu elektrik enerjisini de sualtinda kullanilmasi ile a$ildi. gunumuzde denizaltilarda hem icten yanmali hem elektrikli motorlar bulunur. tabi ki bir de saatlerce denizlatiya hareket kabiliyeti verecek elektrigi depo eden bataryalar. ancak sualtinda hareket elektrik motorlarinin icten yanmali motorlara gore cok gucsuz olmasindan hep sorun olmu$tur. bu sorun 1950'lerin ba$ina kadar devam etti. bu tarihten sonra sualtinda da suustu kadar hatta daha hizli gidebilen denizaltilar yapilmaya ba$lanabildi. bugun modern denizaltilar sualtinda daha hizlidir.
  zorunlu durumlarda denizaltilar sualtinda da dizel motorla, 15-20 metre derinligi a$madan, snort denen bir hava borusunu suyuzune cikarmak sureti ile gidebilirler. bu borudan motorun ihtiyac duydugu hava saglanir ve eksos gazi di$ari atilir. ancak normalde sualtinda hareket, her zaman elektrik enerjisi olur.
  bu "dual power" ve "hava tuketen motor", sorunu teknolojinin yetersiz kaldigi 20. yy. ilk yarisi icin denizalti teknolojisinin onunu tikami$tir. ww2 sirasinda bile denizatilar icin aslinda gerektiginde sualtina inebilen suustu gemileri tabirini kullanmak daha dogru olur. bu durum nukleer guc ile artik degi$mi$tir. nukleer denizlatilar, hava kullanmadan guc saglayan enerji kaynaklari sayesinde pratikte aylarca, teoride yillarca suustune cikmadan, a$agida kalabilmektedirler.
  sualtinda denge de di$ govde uzerindeki birtakim kanatciklar, hassas olcumleri otomatik yapan bilgisayarlar ve buna bagli sadece dengeyi saglamak icin varolan safra tanklari ile saglanir.
  
  sualtinda seyrusefer:
  denizalti sualtinda maruz kaldigi basinc, ekstra agirlik ve yuksek surtunme nedeni ile suustune gore yava$tir. ayrica bir tur kor ortam oldugundan seyrusefer gorerek degil, aletler ile yapilir. burada denizaltilar temel olarak radar, sonar ve periskop kullanirlar. ayrica telsiz haberle$mesi de belli derinliklerin altinda suyuzune birakilan elektronik $amandiralar vasitasi ile saglanir.
  denizaltilar genellikle bilinen gemi pervanelerinden farkli 6 veya 8 kanatli pervaneler kullanirlar. kanatlar daha dar ama daha uzundur. bu sessizlik saglar.
  
  gunumuzde:
  gunumuzde denizalti, askeri yonu cok agir basan bir teknolojidir. zaten ciki$ noktasi, onu bize kazandiran ihtiyaca da bakilirsa buna $a$irmamak gerekir. denizaltilar butun geli$mi$ ulke silahli kuvvetleri'nce kullanilan, geli$tirilen ve uretilen bir silahtir. gerek kendisi, gerek savunma amacli anti-denizalti teknolojileri deniz sava$lari stratejilerine ve deniz muharebe harekatina yon verir. turk silahli kuvvetleri de sahip oldugu 15 denizalti ile dunyada 10. buyuk denizalti filosuna sahip silahli kuvvet'tir. preveze sinifi haric klasik denizaltilardir. preveze sinifi denizaltilarimiz sub-harpoon (bkz: harpoon missile) gudumlu roketlerini de atabiliyorlar. (5 preveze sinifi, 6 ay sinifi, 2 muratreis sinifi, 2 hizirreis sinifi) bu konuda onderligi tabi ki abd yapmaktadir. bilinen en geli$mi$ denizalti, seawolf sinifi denizaltilara da ismini veren "uss ssn seawolf" olup, amerikan pasifik filo'su emrindedir. ayrica bu muhendislik harikasi, $u anda en genel olarak yeryuzunde bilinen en komplex muhendislik makine olup, insanoglunun zekasinin bir anitidir.
  gunumuzde ozellikle amerika'nin pekcok nukleer gucle cali$an ve nukleer ba$likli fuze ta$iyan denizaltisi dunya denizlerinde her daim gorevde ve sefer halindedir. (ssbn kodlu denizaltilar-"ballistic" ve "nuclear") denizaltilar olu$acak bir kriz aninda, kriz bolgesine en yakin platform olarak hemen devreye girer ve gerekirse vururlar. rutin gorevlerinden birisi de ke$if ve gozetlemedir. bugun eger bir nukleer sava$ cikarsa, bu kanli sava$in ilk kan dokuculeri i$te bu denizaltilar olacaktir.
  
  ve otesi...
  ileride denizaltilarin askeri oneminin hic kaybolmayacagi aciktir. bugun varilan nokta ile genel olarak ihtiyaci kar$ilayan denizaltilar zaten son 10 yilda da oldugu gibi, sessizlik, daha cok silah ta$ima, daha guclu muhabere gibi konularda geli$eceklerdir. yani genel olarak denizalti teknolojisi degil, silah ve haberle$me sistemleri geli$mektedir. denizaltida gelecek icin beklenilmesi en mantikli olan "temel geli$me", nukleer gucten daha guvenli ve e$deger guclu bir sistemin denizaltilara adaptasyonudur.
  
  arz ederim.
• eskiden tahtelbahir dedigimiz deniz araci
• (bkz: kursk) (bkz: nautilus)
• (bkz: en korkulan denizaltilar)
• (bkz: das boot)
• ordumuzun elindeki denizaltilardan coğunun torpido bölümüne 4.5 litrelik viski şişeleri sığar ama 69 ekran ve üzerindeki tv kutuları denizaltı kapağından içeri giremeyecek boyuttadır.
• amerikalıların 2.dünya savasında kullandıkları daha sonra da turkiyeye hiğbe ettikleri bir denizaltı hızırreis adı altında hala ordumuz tarafından kullanılmakta,icine girdiğiniz vakit 2 kisinin yanyana gecemeyecegi kadar dar ve uzun boylu birinin egilmek durumda kalacağı kadar alcak, insana canlı canlı tabuta konmus hissi veren aygıtlar.denizaltı yapımında almanlar en basarılı kabul edilir. (bkz: u 571)
• tamamını gölcük'te üretebildiğimiz, içinde binlerce değişik vana olan, ve düşünüldüğünün aksine saldırı amaçlı değil dinleme amaçlı kullanılan sualtı yüzeri