charles peirce ^*

• ferdinand de saussure ile birlikte gostergebilimin kurucularindan sayilan 1839-1914 yillari arasinda ya$ami$ felsefeci-mantikci. mantikla gostergebilimin ayni $ey oldugunu, ikisinin de soyutlama ve simgeleme edimlerini inceledigini savunur. gostergeleri ce$itli ozelliklerine gore 66 ayri sinifa ayirmi$tir. bu siralama gostergebilimde halen kullanilmaya devam etmektedir
• semiotics'i saussure'la ayni zamanlarda kuran bilgin. icon, index, symbol kavramlariyla sign'i aciklamaya calisir.
  semiotics calisan herkesin haberdar olmasi gereken dusunur.
• "bir düşüncenin anlamını açıklamak için onun hangi davranışı doğurduğunu bilmek gerekir. işte o davranış, o eylem bizim için düşüncenin ta kendisidir" sözüyle felsefesi özetlenebilecek amerikan matematikçi ve fizikçi(1839-1914). pragmatizmin kurucusu olarak kabul edilir. mantığı felsfenin temeli olarak kabul eden pierce bugüne dek amerikalılar arasından çıkmış en özgün ve çok yönlü aydın olarak kabul edilmektedir. pierce'in ana iddiası bilginin bir etkinlik olduğudur. ona göre bilgi edinebilmek için durumumuzu değerlendirmeli ve hatalarımızdan ders çıkarmalıyız. tanrı hakkındaki düşüncesi “tanrı gerçektir, çünkü gerçek etkiler meydana getirir” sözüyle özetlenebilir.
  (bkz: amerikan pragmatistleri)
• kartezyen düşünce ve descartes ile onun yandaşları ile kafasında meydan savaşına girişmiş, sözü edilen düşüncenin saf şüpheye dayanan yapısına elindeki tüm silahlarla (algı, kendisinin "sign" dediği etrafımızda yer alan her türlü nesne ve bilginin erişebilirliği) saldırmış, hatta ve hatta "some consequences of four incapacities" isimli makalesinde "bu kartezyenler asla tatmin olmaz yaratıklardır" demiştir. tam olarak bu kelimelerle olmasa da böyle demiştir. evet.
• "bir düşüncenin değeri o düşüncenin pratik amaçlarına bağlıdır."
• ama ilk evvela: isminin okunuşu hakkında, deniyor ki "'purse' der gibi olacak."
  
  yani bu amcanın soyadı "piyırs" veya "peğıs" değil. bildiğin "pöğrs". pes yani değil mi? hayır bence fifa.
• eylemcilik görüşünü savunan felsefecilerden biridir. ayrıca, felsefi bir tezin anlamlı olabilmesi için deneyimlenen dünya açısından bir fark yaratması gerektiğini savunmuştur. bu arada tam adı charles sanders peirce dir.
• tam adı charles sanders peirce olan, 1839-1914 tarihleri arasında yaşamını sürdürmüş, pragmatizm akımının fikir babası filozoftur. hem pragmatizmin isim babası olmuş hem de yönteminin ana hatlarını çizmiştir. aristoteles'in düzeni doğada bulan nesnel yaklaşımı ile kant'ın bilgideki düzenin zihnin eseri olduğunu dile getiren öznel yaklaşımın bir sentezini yapmıştır. peirce, kavram, fikir ve kuramlarımızın doğruluğunu onların yararlılıklarıyla bağdaştırır.
  
  william james'in bireyselci, öznelci görünüm kazanan pragmatizmi karşısında, peirce bilimsel nesnelliği ısrarla vurgulamıştır. peirce aynı zamanda mantık biliminin gelişiminde hem direkt hem de dolaylı katkıya sahip bir bilim insanıdır. gottlob frege'nin tilmizleri bertrand russel ve alfred north whitehead modern mantığı geliştirirken peirce'nin görüşlerinden ziyadesiyle faydalanmıştır. bu yeni mantık sisteminde aristo mantığı hem genişletilmiş hem de aşolmıştır.
  
  peirce pragmatizmi bilimsel yöntem olması açısından dewey ve willam james'den ayrılır. diğerlerinin düşüncelerinin pratik yönü ağır basar. peirce geleneksel tümdengelimsel mantığı tamamen terk etmese de tümevarımsal, hipotetik mantığın daha evla olduğu noktasına gelmiştir. döneminde, amerika birleşik devletleri'nde, almanya'dan göç eden bilim adamları sayesinde, hegelci spekülatif felsefe ağır basmaktayken, peirce bunu eleştirerek, insanların gerek entelektüel gerekse pratik sorunlarını çözecek bir felsefi eğitim için çalışma yapmış ve başarılı da olmuştur. aynı zamanda charles darwin'in bilimsel nitelikli evrim görüşlerinin amerika'da yayılmasında da en aktif rol oynayanlardan biri peirce'dır.
  
  kendisi pragmatizmi şöyle tanımlar: "pragmatizm, her şeyden önce yepyeni bir düşünme, iletişim ve davranış yoludur; her türden metafizik görüş ve yaklaşımla savaşan, onları etkisizleştirmeyi amaçlayan, yeni ve çağdaş bir yöntemdir. bu yöntem, içinde bulunulan zamanın ve toplumun koşullarına, gereksinmelerine en uygun ve yararlı olabilecek bir bilimsel akımdır. bu metod iuygulanırsa, felsefe metafizik kimliğinden sıyrılacak ve gerçek bir bilim niteliği kazanacaktır. amerikan eğitim ve öğretim sistemininde görüşlerinin büyük etkisi olmuştur.
  
  peirce, pragmatizmin isim babası olsa da hiç bir zamn william james kadar ünlü olamamıştır. birkaç müthiş tespitine de değinmeden geçemeyeceğim:
  
  haşhaşiler, şeyhü'l-cebel'in en ufak emriyle ölüm koşardı çünkü; ona itaat etmenin sonsuz mutluluğa vesile olacağına inanıyorlardı. eğer bir kuşku duysalar böyle davranmazlardı. bu duruma göre farklılık gösterse de hemen her inanç biçimi için geçerlidir. inanma duygusu , bizim doğamızda eylemlerimizi belirleyen bir alışkanlık olduğunun az ya da çok güvenilir bir işaretidir. kuşkunun hiç bir zaman böyle bir etkisi yoktur. kuşku, kendimizi kurtarmaya uğraşıp, inanç durumuna girmeye çalıştığımız, rahatsız edici ve tamin olmamaış bir durumdur; buna karşılık inanç, kaçınmak istemediğimiz ya da daha başka her konuda kendisine ulaşmaya çabaladığımı, dingin ve doyurucu bir durumdur. oysa ki, yalnızca inanmaya değil, ama inandığımıza inanmaya inatçı bir şekilde bağlanırız.
• amerikalı pragmatist filozof.
  
  pragmatizmin hem isim babasıdır, hem de yönteminin ana hatlarını oluşturan düşünürdür.
  
  kendisi hakkında yapılmış çok geniş kapsamlı bir derlemeye şuradan ulaşabilirsiniz: (bkz: charles peirce kimdir?)
• pragmatizmi savunmustur.
  
  ayrica
  (bkz: peirce yasası)