cemil meriç

• unlu dusunurlerimizden. sag kesimin bir kisminin cok saygisini kazanmis olmakla beraber islamci ya da ulkucu gibi cenderelerle hapsedilemeyecek^* nev-i $ahsina munhasir bir cizgide yer almasi ve attila ilhana 70'lerde yazdigi mektupta eserlerinin hep sagci yayinevlerinden cikmasinin sebebinin eski dostlarinin vefasizligi oldugunu, kendi aklinin kendisine ait oldugunu soylemesi dikkat cekicidir.
  
  "cemil meriç, kendini, “yazar ve hocayım.başlıca işim düşünmek ve düşündüklerimi cemiyete sunmaktır”diye tanımlayan özgün bir fikir adamıdır.1916 da hatay'da doğdu.ailesi balkan savaşı sırasında yunanistan’dan göçmüştü.
  fransız idaresindeki hatay’da fransız eğitim sistemi uygulayan antakya sultanisinde okudu.tercüme bürosunda çalıştı, ilkokul öğretmenliği ve nahiye müdürlüğü yaptı.”hatay hükümetini devirmeye çalıştığı”suçlamasıyla yargılanıp hapis yattı.1940’da istanbul üniversitesine girip fransız dili ve edebiyatı öğrenimi gördü.mükemmel düzeyde fransızca okuyup yazan meriç,ingilizceyi anlıyor,arapçayı kendi ifadesiyle “söküyor”du.elazığ’da(1942-45) ve istanbul’da (1952-54) fransızca öğretmenliği yaptı.1941’den başlayarak insan,yücel,gün,ayın bibliyografyası dergilerinde yazmaya başladı.iü’de okutmanlık yaptı.(1946-63),sosyoloji bölümünde ders verdi(1963-74).1955’de gözlerindeki miyopinin artması sonucunda görmez oldu,ama olağanüstü çalışma ve üretme temposu düşmedi.20.asır,dönem,yapraklar,yeni insan,kubbealtı,türk edebiyatı dergilerinde yazıları yayımlandı.hisar dergisinde “fildişi kuleden” başlığıyla sürekli denemeler yazdı.1974’de emekli oldu ve yılların birikimini ardarda kitaplaştırmaya girişti.1984'de önce beyin kanaması,ardından felç geçirdi,13 haziran 1987 de vefat etti.ilk telif eseri balzac üzerine küçük bir incelemeydi.hint edebiyatı(1964) daha sonra bir dünyanın eşiğinde başlığıyla iki kez daha basıldı.saint simon,ilk sosyolog ilk sosyalist,1967’de çıktı.1974’den sonra yayımlanan kitapları şunlardır:
  bu ülke(1974), umrandan uygarlığa(1974), mağaradakiler(1978), kırk ambar(1980), bir facianın hikayesi,(1981), işık doğudan gelir(1984), kültürden irfana(1985).
  fransız edebiyatından yaptığı çevirilerin yanı sıra, uriel heyd'in ziya gökalp, türk milliyetçiliğinin temelleri (1980), thornton wilder'in köprüden düşenler (1981) ve maxime rodinson'un batı'yı büyüleyen islam (1983) adlı eserlerini de türkçeye kazandırdı.
  cemil meriç'in "bütün eserleri" toplu halde basılırken, daha önce yayımlanmamış iki kitabı daha yayınlandı:
  jurnal 1 (1992) ve jurnal 2 (1993)
  cemil meriç’in kimisinin izini kendisinin de kaybettiği ve “kitapçıda kayboldu”diye andığı çok sayıda çevirisi de vardır."^*
• kendi göğünde tek yıldız
• "duygunun asaleti, kuvvet ve isabetindedir" diyen büyük insan
• "benim trajedim şu bir kaç satırda: sevebileceklerim dilsiz, dilimi konuşanlarla konuşacak lakırdım yok. yani, dilimle, zevklerimle, heyecanlarımla, yarımla 'büyük doğu' kadrosundanım. düşüncelerimle, inançlarımla 'yön'e yakınım. bu bir kopuş, bir parçalanış."
  
  cemil meriç
• bana aynı zamanda lamia ismini sevdirmiş , kaya isminden nefret ettirmiş tutkulu aşk mektupları yazarı..
• "mektuplarını üzülerek okudum. sen ki son liman, son ümit, son dost, ilk ve son sevgilisin
  sen ki yıldızım, sen ki annem, sen ki çocuğumsun..acılarımla hırçınlaştığına üzüldüm
  istıraplarım çokmu çirkin, çokmu çocukça? onları sendenmi gizleyeceğim? sahneye maskeyle çıkmak! ben aktör değilim.
  sesinin tonunda minnacık bi soğuyuş hissettiğim an yokum
  acılarımın kaynağı sensin, evet ama hayatımın kaynağı da sensin, senin için ve seninle yaşıyorum.
  sen uçuruma yuvarlanırken tutunulan dal, sen vaha, sen bütün hayal kırıklıklarımın dudaklarında ümidleştiği kadın." lamia hanıma yazdığı mektuptan..
• "burjuvazi yaptiklarini anlamak, yapacaklarini ise programa baglamak istiyor", "her asirda bir kac kisi dusunur, gerisi dusunulenleri dusunur sadece" gibi saglam tespitleri olan fikir işçisi. inanilmaz bir okuyucudur...
• kör olmasına yakın,masanın üzerine sandalye koyup kitap okurmus... tavandaki ışığa daha yakın olabilmek için... kör olması bile okuma aşkının önüne geçememiş; bir çok insan kitap okumuştur cemil meriç'e... türkiye'nin fikir işcilerinden...
  
  yıllar sonra gelen kaynak:
  
  "elit'e gelenlerin en kültürlüsü, en bilgilisi cemil meriç'ti. fransızcanın elenikasını bilir, gece gündüz de okurdu. bu yüzden gözlerinin gücünü her gün biraz daha yitirdi. ne var ki o buna hiç aldırmaz, odasında masanın üstüne sandalyesini koyar, kendi de sandalyeye çıkarak kitabını, ampule otuz santim uzaklıkta okurdu. bunu elektrik ampulünü aşağı kadar indirecek kordona verecek parası olmadığı için yapardı. bunca parasız oluşunun nedeni ise eline geçen paranın tümünü kitaba yatırması idi."
  
  [kaynak: salah birsel, kahveler kitabı, koca, istanbul 1975, 275
  kaynağın kaynağı: sefa kaplan, gözleri görmeyen iki adam, everest, 2016, 130]
• telif eserlerinin buyuk bir kismini gozlerini kaybettikten sonra yazan gercek fikir emekcisi.fildisi kulenin ebedi sakinlerinden daha da onemlisi turk aydininin batililasma cabasi icerisinde ne kadar zavalli,acinasi bir duruma dustugunu eserlerinde anlatan buyuk insan.
• kompleksli türk aydıncıklarının psikolojisini ve son ikiyüzyıllık batılılaşma maceramızı anlatan şu sözü de çok güzeldir:
  
  "batı karşısındaki durumumuz, efendisinin ilaçlarını çalıp içen uşağın durumudur"