catullus

• tam tamına gaius valerius catullus. tee miladın başlarında roma'yı mesken tutmuş bir nahif şiirbaz. yunan şiirinden, özellikle de sappho'dan etkilenen meşrebi, fincanın dibine hapsolmuş bu hayata 30'una dek dayanabilmiştir. italyan şiirinin belki de babasıdır, hadi o olmadı süt anasıdır. çağımızda (daha doğrusu artık eski olmuş çağımızda) ezra pound ve thomas wolf gibi şairleri de kendisine meftun eylemiştir catullus beyefendi.
  
  türkçe'de catullus'un pek alengirli bir serüveni vardır efendim. ilk kez, 1978'de kültür bakanlığı bünyesinde türkçe söylenen şiirleri, çevirmeni güngör varınlıoğlu'nun da deyişiyle basılır basılmaz sansürlenmiştir. ikinci basımı yine kültür bakanlığı'nca yapılmış, lakin bu sefer paçayı sansürden güç bela kurtarmıştır bu şiirler. kurtarmıştır ya bu kez de, yazın camiasında bir vaveyladır kopup gitmiştir. hatta dönemin kültür bakanı ahmet t. kışlalı bile bu şiirlerin yayınlanmasını hayretle karşılamış, kitaba ayraç olarak cesaretin bedeli madalyası bastırmıştır. peki nedir bu denli nümayişe neden olan hadise, hemen anlatacağım efendim:
  
  catullus, hayatı boyunca tek bir kadına aşık olarak kalmıştır: lesbia, ki şiirlerinde en çok adını andığı da bu kadındır. lakin bizimki kimi şiirlerinde, aslında gey olduğuna ve yağız oğlanlara bayıldığına dair ifşaatta bulunmuştur. yine ilginçtir, catullus bey sevmediği zatları, şiirlerinde açıkça "ibne" diye çağırıp aşağılamıştır da öte yandan. aslında, -üstelik 78'in karışık ortamında- kültür bakanlığı'nın bu şiirleri basması alamet-i farikadan sayılabilecek bir hadisedir. catullus'un şiirleri, geçtiğimiz yıllarda yky, kazım taşkent'ten yeniden yayımlanmıştır.
• hadi bir de buradan:
  
  "ibne thallus, daha yumuşaksın
  tavşan tüyünden, kaz iliğinden,
  kulak memesinden,
  moruğun uçmaz olmuş kuşundan,
  örümcek ağı bağlamış orasından burasından,
  daha arsız olursun, thallus, gene sen,
  ortalığı kırıp geçiren kasırgadan,
  kadına düşkün oğlanlar gördüğün zaman.
  (...)"
• (bkz: catullus and his three ladies)
• "yitirdigimiz dostlarin anisi,
  cok eski bir sarabin aciligi gibi,
  mayhos olmalar gibi hosumuza gider."
  
  sozunun sahibi sairi.
• bi de latince olsun, tamam olsun...
  
  miser catulle, desinas ineptire,
  et quod vides perisse perditum ducas.
  fulsere quondam candidi tibi soles,
  cum ventitabas quo puella ducebat
  amata nobis quantum amabitur nulla.
  ibi illa multa cum iocosa fiebant,
  quae tu volebas nec puella nolebat,
  fulsere vere candidi tibi soles.
  nunc iam illa non vult: tu quoque impotens noli,
  nec quae fugit sectare, nec miser vive,
  sed obstinata mente perfer, obdura.
  vale puella, iam catullus obdurat,
  nec te requiret nec rogabit invitam.
  at tu dolebis, cum rogaberis nulla.
  scelesta, uae te, quae tibi manet uita?
  quis nunc te adibit? cui videberis bella?
  quem nunc amabis? cuius esse diceris?
  quem basiabis? cui labella mordebis?
  at tu, catulle, destinatus obdura.
• "difficile est longum subito deponere amorem", yani "uzun suren bir asktan birdenbire vazgecmek zordur^*" diyen sair.
• tam adı gaius valerius catullus tur. kendisi biseksüeldir doğru. fakat yaşamı ve yaşadığı dönem göz önünde bulundurulursa şu görülecektir ki roma dünyası zaten ahlaki çöküntünün içindedir, eğer ki bu biseksüellik karakteri bir eleştiri sebebiyse, şu da görülmeli ki bu adam lesbia gibi ahlaksızın ahlaksızı bir kadına aşık olup hayatını ona bağlayabilecek kadar da karşı cinsle alakalıdır. öyle ki; suat sinanoğlu hocamız, veronalı catullus başlıklı makalesinde catullus un lesbia ya olan tutkunluğunun, caesar ve arkadaşlarına duyduğu entellektüel eleştirinin asıl sebebidir. onları kıskanmaktadır. kompleksle davranmaktadır. yani herifin karşı cinse olan ilgisi böyle eleştirilerle ya da gerçekliklerle muhatap olmasını sağlamıştır ki bu yüzden bu herifi aha bir severim.
  
  şairliği hakkında şunu da söyleyebiliriz; söz konusu şahsiyetin roma edebiyatında ki yeri ve önemi büyüktür. ciddiye alınmalıdır. öyle ki; onun konusu roma tarihi, efsaneleri, tanrılar değildir. onu ilgilendiren yaşamı ve günün sosyal bozukluklarıdır. şiirde bireyselliği dibine kadar yaşamış ve yaşatmıştır.
• a$ki, yalnizca guzellikleriyle degil tum ikilemleriyle anlatabilmi$, turunun ilk orneklerine imzasina atmi$ bir $airdir. odi et amo gibi yalinlikla ifade ettigi bir cumleyle, insan dogasinin sevgiliyi unutma cabalarini nasil mantiga burumeye cali$tigini belki de en guzel bicimiyle ornekler.
• elegia türünde de azda olsa eser bırakmıştır.
• "..senin istediğin,istemem demediği kızın da
  fakat ey iradesiz o istemiyor sen de isteme
  kaçanı kovalama zavallı olma
  katlan, dayan, boyun eğme
  güle güle sevgilim
  sağlam catullus'un iradesi istemiyor kendisini
  istemiyeni.."