bayreuth festivali

• richard wagner'in 1876 yilinda der ring des nibelungen'in ilk temsili ile baslattigi festival. bir bestecinin besteledigi bir yapitin seslendirilmesi icin festival baslatmasi muzik tarihinde gorulmus bir olay degildir ancak o tarih itibariyle bu yapitin mevcut klasik opera sahnelerinde wagner'in direktiflerine uyularak sahnelenmesi imkansizdir.
  
  wagner hamilerinden aldigi destekle bu yapitin sahnelenebilecegi bir sahne insaa eder ve anladigim kadariyla opera evinin kullanim haklarini tumuyle ustune alir ki gunumuzde dahi orada sadece wagner'in, sadece onun sahnelemesine izin verdigi yapitlari sahnelenmektedir ve festival wagner'in torunlari tarafindan devam ettirilmektedir.
  
  der ring des nibelungen'in ilk temsilinden sonra wagner hayattayken bir operasi daha, son operasi, parsifal burada sahnelenmeye baslanir. hatta wagner'in yapita yukledigi buyuk anlam nedeniyle dilegi bu yapitin baska bir sahnede sahnelenmemesidir. (vefatindan bir sure sonra bu sansur kalkmis, yapit dunya sahnelerinde siklikla sahnelenen bir yapit haline gelmistir)
  
  wagner'in vefatini muteakip esi cosima wagner wagner'in onceki yapitlarini birer birer festival kapsamina almaya baslar. ancak gene wagner'in istekleri dogrultusunda besteledigi ilk 3 opera festival kapsami disinda birakilir ^*.
  
  festival 2. dunya savasi gibi olagandisi durumlar haricinde hemen hic ara verilmeksizin gunumuze kadar devam etmistir. su anda dunyanin en prestijli muzik festivallerinin basinda gelir. bilet bulmak cok, cok zordur.
  
  wagner, festival ve kayitlara iliskin daha kapsamli bir okuma icin (bkz: richard wagner/@osuruktan teyyarenin kabin amiri)
• festivalin bildiğim tek özelliği biletlerinin zor olduğu. bayreuth hacısı olayı falan varmış.
  
  gideceğimden değil zaten de böyle bileti zor falan filan denilen bir festivale de tur yapanlar olunca biraz şaşırtıyor sanki. radikal haberi
• nietzche ile wagner’in arasını açmış festival. daha doğrusu nietzche’yi wagner’den soğutmuştur. nietzche basel üniversitesindeyken sık sık wagner’in tribschen‘deki evine girip çıkıyordu. ta o zamanlardan festivali tasarlıyorlar. bilindiği gibi nietzche çok büyük bir tristan ve isolde hayranı. hatta daha 16 yaşında üç arkadaşıyla harçlıklarını birleştirip almanya’nın en büyük müzik dergisine abone oluyorlar, tristan ve isolde’yi o zaman öğreniyor. her neyse. konumuza dönelim. nietzche gerçekten bayreuth festivali için kafasından uhrevi bir anlam biçiyor. festivali tribschen’deki yıllarda kafasında tasarlamaya başlıyor. hatta defterine aynen şöyle not alıyor:
  
  “bayreuth yazının geleceği. yaratacı insanlar bir araya toplanacak; sanatçılar sanat eserleri ile gelecek, yazarlar yeni kitaplarını yazacaklar, reformcular yeni fikirleriyle gelecek. evrensel bir ruh-banyosu olacak bu ve lütuflarla dolu yepyeni bir dünya meydana gelecek.”
  
  nietzche‘nin festival üzerinde yargı belirtme hakkı vardır. çünkü bu festivalin yapılma aşamasında kahrını çekmiştir. zaten tiyatro binası falan yapılana kadar herkesin anası ağlıyor. nietzsche sağlığı bozuk olmasına rağmen(gözlerinde ve midesinde problem var. 71 prusya savaşının hatırası..) tüm almanya’yı dolaşıp konferanslar vererek festival için para toplamayı bile düşünüyor. sonra bu gerçekleşmiyor basel üniversitesindeki dersleri müsade etmiyor. zira yerine bırakacağı rohde başka bir üniversitede çalışmaya başlıyor. almanya çapında tüm kitapçılarda gönüllülerden bağışlar toplayıp, bir sertifika falan satmaya çalışıyorlar, o da olmuyor her neyse sonra bavyera kralı çıkarıp 100.000 mark ateşliyor. wagner zaten bu soylu, kral, kont takımının yalakası.
  
  festival günü gelip çatıyor, nietzche tabii büyük beklentilerle gidiyor ama sonuç hüsran oluyor. ne kadar kokana varsa festivale toplanmış, bunlar sanattan ne anlar diyor nietzche buraya hava atmaya, selfie çekilmeye gelmiş hepsi fakat onu esas hüsrana uğratan wagner’in festivalde premiyerini yaptığı nibelungen yüzüğü adlı eseri oluyor. nietzche bu eseri sanatsal değerden uzak buluyor, bi anlamda duygu sömürüsü olduğunu söylüyor, diyor ki: “bu müzik sanattan anlayanlara hitap etmiyor, insan üstünde tesiri olsun diye ne varsa kullanılmış, ama sanatsal tesir değil insanın sinirleriyle oynuyor.”
  
  tribschen yıllarından sonra zaten wagner ile arasında ufak bir soğukluk girmişti. wagner bayreuth’a taşındıktan sonra eskisi gibi sık sık gidip gelememişti nietzche. wagner’de pis bir huy var, bir yere çağırdığı zaman gitmezsen trip atıyor. iyi kötü ilişkileri devam ediyordu fakat hem festivalin provasını hem de festivalin kendisini izledikten sonra kardeşine yaşlı gözlerle şöyle diyecektir nietzche; “eh lisbeth, bayreuth da bu kadarmış.” nietzche ağladığında böyle oluyor işte.