aziz fotios

• büyük amcası hem atinalı irene hem de imparator nikephoros dönemlerinde konstantinopolis patrikliği yapmış aziz tarasius olan ve aynı onun gibi ruhban sınıfı mensubu olmamasına rağmen patrikliğe getirilmiş doğu romalı din adamı.
  
  m.s. 858 ile 867 ve 877 ile 886 yılları arasında iki dönemde bu görevi ifa eden aziz fotios, bilhassa kilise hukuku hususundaki yoğun çalışmaları ve roma kilisesi'nin konstantinopolis kilisesi ve doğu roma imparatoru'nun dini işlerine karışmaması konusundaki tavizsiz duruşuyla tarihe ismini kazımayı başarmıştır.
  
  810'lı yılların ikinci yarısında yeniden yükselişe geçen ikonoklazm akımının karşısında duran aziz fotios, bilhassa çocukluğu esnasında ikonofil bir duruşu olan ailesinin konstantinopolis'ten kaçmak zorunda kalmasını unutmamış ve ikonoklastik fikirlere karşı oldukça tavizsiz bir dini ve idari duruş göstermiştir.
  
  m.s. 858 senesinde patrik ignatios'un apar topar görevden alınıp yerine kendisinin getirilmesi de roma ve konstantinopolis kiliseleri arasında zaten bir hayli uzunca bir süredir devam etmekte olan tevettürü körüklemiş ve roma kilisesi, fotios'un patrikliğinin ikinci döneminin ortalarına dek kendisini tanımayı reddetmiştir. bu arada şunu da ilave edeyim; birinci basileios'un tahta çıkışıyla birlikte kendisinin görevine m.s. 867 sonbaharında son verilmiştir. ilk etapta sinop'a sürülmesine rağmen yeni imparatorla ilişkilerini düzeltmeyi başaran fotios, kısa süre içerisinde kendisine basileios'un sarayında bir rol de bulmuştur ve 871 senesine dek imparatorun çocuklarına kısmen naiplik kısmen de eğitmenlik yapmıştır.
  
  ikinci kez patrik olarak göreve geldiği dönemde ise slavlar'ın hıristiyanlaşması anlamında yoğun bir emek harcamış ve bunda da bir hayli başarılı olmuştur.
  
  basileios'un 886 senesindeki şüpheli vefatından sonra ise önce ermenistan'a sonra da konya taraflarına sürülmüştür. ermenistan civarında bir manastırda teoloji ve hukuk alanındaki çalışmalarını sürdürmüş ve 893 ya da 894 senesinde ölmüştür.
  
  ölümünden aşağı yukarı bir milenyum sonra ise ortodoks kilisesi tarafından aziz ilan edilmek suretiyle mertebelendirilmiştir.
  
  imparatorluğun konstantinos kopronimos'tan beri belki de ilk kez ekonomik, sosyal ve askeri olarak ayağa kalktığı bir dönemde, papalık'a karşı takındığı sert tavrın, dini olarak da doğu roma imparatorluğu'nun artık roma'ya bağlı olmasının mümkün olmadığının bir işareti olarak değerlendirilmesi doğru olacaktır.
• belirli araştırmacılar, fotios'un, en azından bir parçasının, ermeni olduğunu belirtirlerken, diğer alimler onu sadece bizans rumu olarak adlandırırlar. bizans yazarları, imparator iii. mihail'ın bir keresinde sinirli bir şekilde fotios'u "hazar yüzlü" diye çağırdığını yazarlar. bunun genel bir hakaret mi yoksa kökeni ile ilgili mi olduğu açık değildir.
  
  "gelen haberde imparatorun derhal ve son hızla constantinopolis'e dönmesi gerektiği belirtiliyor, rus'un iki yüz kadar gemiyle euxine'i (karadeniz) geçip boğaziçi'ne girdiği, boğaz kıyılarındaki manastır ve köyleri yağmaladığı, adalar'a çıktığı anlatılıyordu. (...) burada işe biraz tat kazandırmak için, imparatorluk başkentini mahvolmaktan kurtaran patrik photius'un^* aziz kiril'i hıristiyanlaştırma misyonuna gönderen "hazar suratlı"dan başkası olmadığını eklemek yerinde olur." arthur koestler - the thirteenth tribe