aleksios komnenos ^*

• 1081-1118 yılları arasında hüküm süren bizans imparatoru. döneminde geçen olaylar daha sonra kızı anna komnena tarafından alexiad adlı eserde kaleme alınmıştır.
• neredeyse yıkılmak üzere olan bizansın ömrünü 300 yıl daha uzatmayı başarmış olan imparator.
  anna komnenaya göre bizansı "son nefesinde" devralmıştır. düzenlemeleri sayesinde devlet rahat bir nefes almıştır.
  sonuçta osmanlı 15. yüzyılda yıktı bizansı, o ayrı...
• bütün ömrü at sırtında seferlerde geçmiş bizans imparatorudur. norman, türk, peçenek tehditlerinin imparatorluğu yok etmesini engellemiştir. komnenoslar hanedanının kurucusudur. 1. haçlı seferine tanıklık etmiştir hükümdarlık döneminde. diplomasi dehasıdır.
  
  ilk türk denizcisi olarak bilinen çaka bey ile aynı dönemde yaşamışlar ve ciddi rakip olmuşlardır. üstün diplomasi yeteneği ile çaka bey'in sonunu hazırlamış, çaka beyi kendi sonunda kendi damadı birinci kılıçarslan'a katlettirmiştir
• 1081-1118 yılları arasında tahtta oturmuş olan bizans imparatoru. peçenekler, selçuklular ve normanlara karşı başarılı savaşlar yapmıştır. bu üç cephede yürüttüğü diplomasi ve ikili ilişkiler bizans oyunlarının klasik örneklerindendir. mesela peçenekler ve çaka bey constantinople'ı kuşatmışken kıpçaklar ile dostluk kurup peçeneklerin neredeyse yok olma seviyesine gelmesini sağlamıştır. ayrıca birinci haçlı seferi sırasında haçlıları bizans'a en az zarar sağlayacak şekilde yönlendirmiş ve bu karmaşık durumdan sıyrılmayı bilmiştir. çok istediği antioch'ı ise ne yazık ki alamamıştır. bu onur başka bir komnenos'a ait olacaktır. kendisine ve döneme ait birçok bilgiyi kızı anna'nın yazdığı kitap ile ulaşabiliyoruz. karısı irene'dir. ölümünden sonra tahtta oğlu john ii komnenos geçmiştir.
  
  ilginç bir bilgi olarak mtw ii'de oyunu açtığınızda bizans'ın başında olan 7-8 command'a sahip olan karakter de ta kendisidir.
• 1.haçlı seferine istemeden doğuşuna neden olmuş, haçlı seferi için avrupadan gelen yığınla insanın ülkesini yağmalamaya başlaması üzerine sinirleri tepesine çıkmış doğu roma imparatoru.
  
  efendim aleksios bakıyor ki olacak gibi değil. avrupadan sadece şövalyeler değil varoş halk kesimi de yığınla geliyor. geldikleri yerlerde hırsızlık yapıyorlar. aleksios anadolu için yardım istediğinde bu kadar büyük sorunlar olacağını bilmiyordu.
  
  şehir girişlerini kapatıyor, gelenlere dışarıda yemek veriliyor. böylece bir nebzede olsun rahatlama sağlanıyordu. haliyle gelenler çoğalınca aleksios hemen gelen topluluğu kıyıya geçirip istilaya başlamalarını söyledi, aldıkları yerlerin sahibi de kendisi olacaktı. yani doğu roma...
• bizans imparatoru.
  
  n.khoniates: "kimsenin olmadığı kadar içine kapanık ve düzenbazdı. dalavereyi en büyük akıllılık sayar ve planları üzerinde az konuşurdu."
• 1057 yılında doğan, 1081 yılında tahta geçip, doğu roma imparatorluğu'na adeta tekrardan hayat veren roma imparatoru. öncelikle 1081 yılında tahtı rezil bir imparator olarak bilinen üçüncü nikephorus'dan aldı. tahta geçtiğinde anadolu'nun tamamı kaybedilmişti ve batıda peçenekler ile savaş halindeydi. tahtı aldıktan sonra hüküm sürdüğü yıllarda, anadolu'nun batısını geri aldı, türkler, peçenekler, normanlar ve haçlılarla diplomasi ve askeri yeteneklerini kullanarak mücadele etti ve 1118 yılında öldü. kızı anna komnenos, alexiad adında kendisine övgü niteliğinde alexios'un başarılarını anlatan bir kitap yazdı. kitap tabii ki içerisinde bazı abartılar ve tek taraflı anlatımlar barındırsa da alexios komnenos ile ilgili bilgi almak isteyenler için muazzam bir kaynak.
• 1057 ile 1059 seneleri arası doğu roma imparatorluğu yapmış olan isaakios komnenos'un yeğeni olduğu için bilinenin aksine komnenos hanedanı'nın kurucusu olmasa da bu hanedanın ismini doğu roma tarihine altın harflerle kazımış muazzam dalavereci ama bir o kadar da başarılı imparator.
  
  charles william chadwick oman kendisinden the story of the byzantine empire'da şöyle bahsetmiştir: "aleksios çok cesur ve bir o kadar da yetenekli bir karakter olsa da bizans'ın bilinen en kötü şöhretli tiplerinden birisi olmuştur. hatta, "bizanslı" tanımlamasının en aşağılayıcı ve en bilindik anlamında uygulanabileceği ilk imparator olduğu da söylenebilir. döneminin tartışmasız en büyük yalancısıydı ve imparatorluğu ele geçirirken ve geçirdikten sonra sayısız entrika ve dalavere çevirdi. o kadar çok yalan söylüyor ve yalan yere yeminler ediyordu ki sarayda ailesine mensup kişiler de dahil olmak üzere herkes şaşkına dönmüştü. gerekirse savaşa girmekten asla çekinmezdi ama o hileyle ve düşmanını kandırarak alt etmeyi seçiyordu. aslında bir idareci olarak çok fazla meziyete sahipti ve imparatorluğu, 1071 sonrasında içine düştüğü buhrandan kurtarmasıyla tanınmaktadır. yalancı olsa da zalim olmadığı söylenebilir. onun döneminde konstantinopolis'te toplam yedi eski imparator ya da gaspçı huzurla yaşayabildiler. onun dönemine dair anlatılanlar, kişiliğinin gayri ahlaki yapısı ve uygulama becerisi arasında tuhaf bir karışım olduğuna işaret etmektedir."
  
  önce, altında domestikos ton scholon olarak görev aldığı zayıf imparator üçüncü nikiforos'u devirdi, tahta çıkar çıkmaz da nomisma'nın altın değerini düşürerek devalüasyon yoluna gitti. para basımından arta kalan altınları ise normanlar ve türkler ile savaşmak için bir ordu oluşturmada kullandı. ikinci basileios sonrası tamamen kendi kaderine bırakılan ordu ve pronoia uygulaması ile birlikte kendi topraklarına çekilen askerler sebebiyle ordunun aşağı yukarı yüzde 60'ını paralı askerler oluşturmaktaydı ve onlara ödeme yapamamak demek ordusuz kalmak demekti. bu riski alması mümkün olmayan taze imparator da böyle bir yola girdi.
  
  öte yandan normanlar karşısında önce 1081 senesinin ekim ayında vareng muhafızlarının açıkça emirlerine uymayıp erkenden saldırması sonucu kaybolan disiplinle birlikte kaybedilen dyrrhachium muharebesi'nde, daha sonra da pek çok ufak çaplı çatışmada roberto guiscardo ve piçi bohemond karşısında alının yenilgilerle birlikte epir, teselya ve balkanlar'da normanlar'a karşı salt askeri güçle tutunmasının imkansız olduğunu anlayan aleksios, kutsal roma imparatorluğu kaiser'i heinrich iv'e 320 bin (bazı kaynaklara göre 360 bin) parça altın göndererek italya'daki norman yerleşimlerine saldırmalarını istedi. nüfuzunu genişletmek ve tahta kendi papasını çıkarmak için aradığı fırsat ayağına gelen kaiser, bu teklifi kabul edince italya'daki durumun kötüye gitmemesi için piçini teselya'da orduların başında bırakan roberto guiscardo, italya'ya dönmek zorunda kaldı. bu büyük sicilyalı savaşçı kimdir diye merak ediyorsanız, buyurunuz:
  
  (bkz: roberto guiscardo/@ncpzbsn)
  
  bohemond kontrolündeki orduda bazı komutanların çatlak sesler çıkardığını duyan aleksios, bu kez de rüşvetle bazı komutanları kendi tarafına çekti. ardından da trikala ve larissa muharebeleri'nde normanlar'ı çok ağır iki yenilgiye uğrattı ve 1085 senesinde roberto guiscardo'nun da ölmesiyle birlikte norman tehlikesi atlatıldı.
  
  çaka bey tehdidini selçuklular ile anlaşarak, peçenek tehdidini kumanlar ile anlaşarak, selçuklu tehdidini batı kilisesi ile ve pek çok batılı kont ile anlaşarak çözmeye çalışan ve mütemadiyen de başarılı olan imparator, 1092 senesinde para birimini bir kez daha yeniledi ve yüzyılların nomisma'sını^* tedavülden kaldırarak yerine altın oranı yükseltilmiş iperpiron'u piyasaya soktu. bir dizi ekonomik düzenleme yoluna da giden aleksios döneminde, ioannes komnenos dönemindeki pek çok fethin de ekonomik anlamda temelleri atılmış oldu.
  
  bu arada batı kilisesi ile anlaşarak ne yaptı diye soracak olursanız, buyurunuz:
  
  (bkz: 1. haçlı seferi/@ncpzbsn)
  
  ekonomik atılımlarının yanı sıra idari olarak da bilindik çizgilerin dışına çıkmayı seven aleksios komnenos, kimisi diocletianus döneminden beri devam etmekte olan bazı eski idari unvan ve sıfatları kaldırarak yerine yenilerini getirdi. bunlardan belki de en kalıcı olanı, ilk etapta ailesini şereflendirmek gayesiyle devreye aldığı sebastokrator oldu. kısa zaman içerisinde sezar unvanının yerini alarak imparatorluğun deyim yerindeyse ikinci adamlarına verilen bir payeye dönüştü.
  
  (bkz: sebastokrator/@ncpzbsn)
  
  1082 senesinde venedikliler ile yaptığı ticari bir dizi şartname içeren anlaşma ise ilk etapta ekonomiye can verdiyse de ilerleyen dönemlerde konstantinopolis başta olmak üzere imparatorluğun pek çok önemli limanında venedikliler'in adeta at koşturmasına yol açtı. bu kararı 1111 senesinde pisa tüccarlarını da kapsayacak şekilde genişletmesi de daha sonra çok eleştirilmiştir.
  
  bilhassa imparatorluğun iç işlerinde tam bir idari deha olan annesi anna dalassene'ya fazlasıyla güvenen ve onun ölümü sonrasında hükümdarlığının son senelerinde daha öfkeli ve tutarsız bir görüntü çizen ve düalist bir inanış olan bogomilizm'e karşı adeta kendi haçlı seferini başlatan imparator, 1118 senesinde öldü ve yerini kendisinden de daha iyi bir imparator olacak olan 31 yaşındaki oğlu ioannes komnenos'a bıraktı.
  
  son tahlilde; imparatorluğu eline aldıktan sonra bölgedeki üstünlüğü eskisi gibi askeri güçle sağlayamayacağının farkına çabuk varıp bölgedeki siyasi ve dini karışıkları lehine kullanmak suretiyle o anki düşmanı kimse, başka birilerini o düşmana karşı kışkırtmak suretiyle divide et impera mantığına adeta bir orta çağ soluğu getirmiş ve dalaverecilikte ve diplomasideki ustalığıyla da bizans oyunu diye bildiğimiz olgunun adeta babası olmuş, çökmesine ramak kalmış imparatorluğun ömrünü doğrudan 125, dolaylı yoldan da neredeyse 400 yıl uzatmış olan ve gelmiş geçmiş en önemli doğu roma imparatorlarından olduğunu söylemekte hiçbir beis görmediğim 1081-1118 seneleri arasının roma imparatoru'dur kendisi.
• kızlarından biri ile evlilik bağı kurmak için büyük selçuklu sultanının gönderdiği siyavuş adlı elçiyi, balkanlarda bir valilik verme vaadi ile hıristiyan olmaya ikna etmesi oldukça ilginçtir.
  vaad yerine geldikten sonra siyavuş da geri dönmemiştir tabi.
• yaptığı savaşlarlaosmanlı imparatorluğu tarafından yapılan açıklamada adını tarihe geçiren orta çağ devletlerindenbizans beyliği.
  
  (bkz: anadolu devletleri)