1974

• kibris harekati'nin yapildigi yil.
• bu yil doganlardan ne kadar tanidigim varsa hepsi az ya da cok catlak-deli kari$imi bi$ey, ben de onlardan biriyim...
• (bkz: king crimson)
• (bkz: 1979)
• benim de ellorasın tabiri ile bir çatlak olarak dünyaya geldiğim yıl.
• (bkz: karanfil devrimi)
• alanis morissette'in dogdugu sene.
  "do you realize guys i was born in 1974.."^*
• 10 ocak: kabineyi kurmakla görevlendirilen naim talu, hükümeti kuramıyacağını belirterek görevi cumhurbaşkanı'na iade etti.
  
  13 ocak: chp ile msp, hükümet konusunda ortaklık için anlaştı.
  
  14 ocak: korutürk, hükümeti kurmakla tekrar ecevit'i görevlendirdi.
  
  26 ocak: chp-msp koalisyon hükümeti güvenoyu aldı. (hükümet bunalımı 3 ay 12 gün sürdü).
  thy'nin van isimli yolcu uçağı izmir yakınlarında düştü, 62 kişi öldü.
  
  28 ocak: devrimci subaylar örgütü davasında 33 subay 6-12 yıl arasında değişen hapis cezasına çarptırıldılar.
  
  14 şubat: yazar ve gazeteci ismail cem ipekçi, trt genel müdürlüğü'ne atandı.
  
  3 mart: dünya sivil havacılık tarihinin en büyük kazası paris'in orly havaalanı yakınlarında meydana geldi. istanbul-paris-londra seferini yapan thy'nin dc-10 tipi ankara isimli yolcu uçağı, havalandıktan az sonra düştü. 335 yolcu ve 12 kişilik mürettebattan kurtulan olmadı.
  
  11 mart: alkollü içki olduğu gerekçesiyle biranın ruhsatsız yerlerde satılması, içişleri bakanı oğuzhan asiltürk'ün valiliklere gönderdiği bir genelge ile yasaklandı.
  
  17 mart: msp istanbul il kongresi'nde konuşan erbakan, istanbul karaköy meydanı'na dikilen 'güzel istanbul' adlı çıplak kadın heykelinin kaldırılacağını söyledi. (o zamanda heykellerle uğraşıyorlarmış.)
  
  18 mart: karaköy meydanı'nda bulunan 'güzel istanbul' heykeli, valiliğin verdiği emir üzerine gece yerinden söküldü.
  
  28 mart: ünlü yönetmen elia kazan, herkesten habersiz olarak istanbul'a geldi.
  
  8 nisan: bm genel sekreter yardımcısı roberto guyer, kıbrıs sorununu görüşmek üzere türkiye'ye geldi.
  
  12 nisan: yunanistan, türkiye ile olan ilişkilerinde gerginleşme olmadığına dair bir açıklama yaptı.
  
  28 nisan: 3. cumhurbaşkanı celal bayar, 'görüş, düşünce ve inançlarına ters düştüğünü' öne sürerek tabi senatörlüğü kabul etmedi.
  
  2 mayıs: istanbul boğaziçi köprüsü'nden yayaların geçişine izin verildi. geçiş ücreti 1 lira.
  
  14 mayıs: genel af teklifi, tbmm'de kanunlaştı.
  
  25 mayıs: tiyatro sanatçısı ve yönetmen ulvi uraz öldü.
  
  11 haziran: libya hükümeti, ankara'da yapılan kocatepe camii için 4.800.000 tl. bağışta bulundu.
  
  22 haziran: türkiye sosyalist işçi partisi (tsip) kuruldu.
  yazar çetin altan'ın 'bir avuç gökyüzü' adlı romanı, ankara savcılığı'nca müstehcen bulunarak toplatıldı.
  
  30 haziran: memurlara iki günlük hafta tatili uygulaması başladı.
  
  1 temmuz: bakanlar kurulu, 1971'de yasaklanan haşhaş ekimine izin verdi.
  
  5 temmuz: haşhaş ekimine izin verilmesi, amerika'da çok sert tepkilere yol açtı. amerikan hükümeti, büyükelçi macomber'i istişare için washington'a çağırdı.
  
  15 temmuz: kıbrıs'ta, yunanistan'a bağlı subayların yönetimindeki ulusal muhafız gücü kuvvetleri, bir hükümet darbesi yaparak yönetime el koydu. lefkoşe rum radyosu'ndan yaptıkları yayında, cumhurbaşkanı makarios'un öldürüldüğünü iddia eden darbeciler, bir 'ulusal kurtuluş hükümeti' kurulduğunu belirterek, eski enosis'cilerden nikos sampson'un cumhurbaşkanı sıfatıyla and içtiğini ve kıbrıs'ta bir 'yunan cumhuriyeti' ilan edildiğini açıkladılar.
  
  16 temmuz: abd ve ingiltere, türkiye'den kıbrıs'a karışmamasını istediler. moskova, darbeyi faşist diye niteledi. amerikan 6. filo'suna kıbrıs'a hareket emri verildi.
  başbakan ecevit'in çağrısı üzerine siyasi parti liderleri bir toplantı yaptı. demirel: "oldu bittiye kalkanlar hüsrana uğrar." dedi.
  kıbrıs türk bayrak radyosu, kıbrıs'taki yunan alayı'nın darbeye katıldığını bildirdi.
  kıbrıs'ta garantör devletlerden olan ingiltere'nin dışişleri bakanı callaghan: "ankara ve atina soğukkanlı olmalıdır." dedi.
  kıbrıs cumhurbaşkanı makarios'un ölmediği anlaşıldı. makarios'un 10 gün önce, yunanistan'daki cuntacı subaylara yazdığı mektup açıklandı. bu mektupta makarios, 10.000 kişilik rum muhafız gücü'nün başındaki 650 subayın yunanistan'a geri çağrılmasını istiyordu.
  başbakan ecevit: "türk yönetimi kıbrıs'ta yegane meşru yönetim sayılmalıdır." dedi.
  
  17 temmuz: başbakan ecevit ingiltere başbakanı halord wilson'la londra'da görüştü. gazetecilere, "yunan hükümetini, olayların tahrikçisi ve sorumlusu sayıyoruz. yapacağımız görüşmelerin kıbrıs'ta barış ve istikrarın sağlanmasına katkıda bulunacağını umarım." dedi.
  türk donanması ege ve akdeniz'e açıldı. donanma sürekli devriye geziyor. bazı zırhlı birlikler mersin limanı'na geldi. ataş rafinerisi ansızın revizyona girerek petrol üretimini düşürdü.
  90 ülkenin üye olduğu ulusal hür sendikalar konfederasyonu darbeyi şiddetle kınadı.
  birleşmiş milletler (bm) güvenlik konseyi kıbrıs ile ilgili olarak toplandı. güvenlik konseyi'nin türk temsilcisi osman olcay: "bm kıbrıs'ta tek meşru merci olarak türk yönetimini kabul etmelidir." dedi. sekiz ülke türkiye'nin yanında yer alarak, atina'nın kıbrıs'tan elini çekmesini istedi.
  yunanistan'da darbeye muhalif olan 22 general emekliye sevk edildi.
  ingiltere, kıbrıs'a müdahaleye taraftar olmadığını belirterek, 'garantör' devlet olarak türkiye'yi yalnız bıraktı.
  ecevit, ankara'daki amerikan büyükelçisi ile görüştü. abd dışişleri bakanlığı'nın kıbrıs konusunda kararsız olduğu açıklandı.
  yunanistan'ın ankara büyükelçisi, dışişleri bakan vekili hasan ışık'a yunanistan'ın kıbrıs'taki olaylarla ilgisi olmadığını bildirdi.
  
  18 temmuz: tbmm gizli bir toplantı yaptı.
  kıbrıs'ta darbecilerin cumhurbaşkanı olarak seçtiklerini belirttikleri eski enosis'ci nikos sampson: "türkiye'nin müdahalesine hiçbir sebep yoktur." dedi.
  ecevit, abd dışişleri bakan yardımcısı sisco ile görüştü. ecevit'in önerilerini alan sisco atina'ya gitti. ecevit: "zaman çok önemli hale gelmiştir. saatler geçtikçe kıbrıs'ta yunan varlığı artmaktadır." dedi.
  yunanistan'dan 5 uçak dolusu asker ve silah lefkoşe'ye geldi. darbeciler lefkoşe'de türkleri ve rumları ayıran 'yeşil hat'ta mevzilenmeye başladı. yunanistan ordusu alarm durumuna geçti.
  new york'a gelen makarios: "bm ada'ya silahla müdahalede bulunmalıdır." dedi. sovyetler birliği, bm'nin müdahalesini istedi.
  demirel: "bu davada milletçe bölünmez bir bütünüz." dedi.
  
  19 temmuz: bakanlar kurulu toplandı.
  ankara'da ki yabancı ülke temsilcilerinin türk hükümeti ile temasları yoğunlaşarak devam etti.
  nato'daki yunan delegesi, kıbrıs'taki 6590 yunan subayının geri çağrılacağını açıkladı, daha sonra bu sözünden caydı ve değiştirme yapılabileceğini bildirdi. nato'daki türk delegesi yunanistan'ın bu teklifini reddetti.
  ecevit, bm genel sekreteri waldheim'a gönderdiği mesajda: "ada'da tek meşru yönetim türk idaresidir." dedi ve bm'de darbecilerin temsil edilmesini reddetti.
  abd dışişleri bakan yardımcısı joseph sisco, atina'dan ankara'ya geldi ve yeniden ecevit ile görüştü. sisco'nun getirdiği yunan teklifleri reddedildi.
  kıbrıs türk toplumu lideri ve cumhurbaşkanı yardımcısı rauf denktaş: "bütün ümidim türkiye'nin buraya gelmesidir. türkiye muhakkak müdahale hakkını kullanmalıdır." dedi.
  yunan askeri değiştirme birliği kıbrıs'a çıktı.
  ecevit, abd dışişleri bakan yardımcısı sisco ile ingiliz başbakanı wilson'un kıbrıs'a müdahale yapılmaması için ısrarlı teminat isteklerini kabul etmedi.
  abd, olası müdahaleyi önlemek için girişimlerini yoğunlaştırdı. ecevit, abd dışişleri bakanı kissenger'in gönderdiği mektuba verdiği cevapta: "tarih tekerrür eder, hatalar tekerrür etmez. türkiye 10 yıl önce işlediği hatayı bu defa işlemeyecek ve çıkarmayı yapacaktır." dedi.
  
  20 temmuz: 'ayşe tatile çıktı': türkiye, kıbrıs için 5 gündür sürdürdüğü yoğun diplomatik temaslardan bir sonuç alamayınca, bu parola ile 'kıbrıs barış harekatı'na başladı. günün erken saatlerinde, türk ordusunun kara, deniz ve hava kuvvetleri kıbrıs'a havadan indirdirme ve denizden çıkarma yapmaya başladı.
  bu karar, ingiltere ve yunanistan büyükelçilerine bildirildiği gibi ankara'da bulunan abd dışişleri bakan yardımcısı sisco'ya da iletildi. ecevit, ankara'da gazetecilere verdiği demeçte: "biz aslında savaş değil, barış için ve yalnız türklere değil, rumlara da barış götürmek için adaya gidiyoruz. bu karara, bütün diplomatik, politik yolları denedikten sonra, mecbur kalarak vardık." dedi.
  
  21 temmuz: kıbrıs'ta havada ve karada savaş başladı. türk uçakları, kıbrıs'a çıkarma yapmak isteyen ve savaş gemileriyle korunan büyük bir yunan konvoyuna ateş açtı. türk ve yunan donanmaları kıbrıs sularında fiilen çarpıştı. adadaki türk alayına saldıran yunan alayı püskürtüldü. kıbrıs'ın kuzey sahillerine ve özellikle girne limanı'na yapılan türk çıkartması sürdü.
  türk paraşütçüleri kıbrıs'ın başkenti lefkoşe'nin türk kesimine indi. rumlar, bazı köylerdeki sivil türkleri öldürmeye başladı.
  abd dışişleri bakanı kissenger, ateşkes konusunda ecevit ile iki defa telefonla görüştü. bm güvenlik konseyi ateşkes çağrısında bulundu.
  türk ordusunun indirme ve çıkarmada gösterdiği başarı türkiye'de bayram sevinci yarattı. bütün şehirlerde hükümete ve orduya destek mitingleri yapıldı. pakistan, afganistan ve iran yardım sözü verdi. acil olarak toplanan tbmm, hükümete genel savaş açma yetkisi verdi. 14 ilde sıkıyönetim ilan edildi ve geceleri karartma yapılmaya başlandı.
  başbakan bülent ecevit, düzenlediği basın toplantısında 200'e yakın yerli ve yabancı gazeteciye demeç verdi. ingiliz bbc radyosu: "ecevit davasını açık ve berrak olarak kuvvetle savundu, gizikis ise pek yavandı." şeklinde yorum yaptı.
  cumhurbaşkanı fahri korutürk, ecevit hükümeti'nin tutumunu kutladı.
  yeşilköy ile birlikte bütün havaalanları kapatıldı. türkiye üzerinden uçakların geçmesi yasaklandı. bütün sivil uçaklar ve gemiler türk ordusu emrine verildi.
  yunanistan seferberlik ilan etti.
  abd başkanı nixon, atina'ya gönderdiği mesajda, çatışmanın karşısında olduğunu bildirdi. bm genel sekreteri waldheim, ikinci kez ateşkes çağrısında bulundu.
  
  22 temmuz: kıbrıs barış harekatı, birleşmiş milletlerin ateşkes çağrısına uyularak sona erdi.
  
  23 temmuz: kıbrıs'ta, rum darbecilerin cumhurbaşkanı ilan ettikleri nikos sampson istifa etti. türk ordusunca esir alınan 700'den fazla yunan askeri mersin'e getirildi. cumhurbaşkanlığı'na klerides seçildi.
  
  24 temmuz: yunanistan'da karamanlis hükümeti kuruldu. siyasal af ilan edildi. washington post gazetesi, 'cıa, makarios'u devirdi, kissenger de sampson'u destekledi' diye yazdı.
  
  25 temmuz: başbakan ecevit: "türk-yunan işbirliği, şimdi kurtuluş savaşı sonrasındaki kadar zorunludur." dedi. kıbrıs için ateşkes görüşmeleri cenevre'de başladı.
  
  27 temmuz:kıbrıs'taki 'yabancı' kuvvetlerin geri çekilmesine ilişkin hükmün türkiye tarafından kesinlikle reddedilmesi üzerine görüşmeler kesildi.
  
  28 temmuz: cenevre'deki görüşmeler yeniden başladı
  
  30 temmuz: cenevre antlaşması imzalandı. antlaşmada müdahale hakkı tekrar belirtildi.
  
  1 ağustos: abd temsilciler meclisi'nde, türkiye'ye yapılan abd yardımının kesilmesi yönünde karar alındı.
  
  3 ağustos: yunanistan, cenevre'de ikinci barış konferansına katılmak için, türk silahlı kuvvetleri'nin ateşkes antlaşmasından önceki sınırlara çekilmesini istedi. türkiye kabul etmedi.
  
  5 ağustos: girne limanı'nın batısındaki rumlar, denizden ve havadan takviye alarak türk askerine gece yarısı saldırdı. çarpışmalar sabaha kadar sürdü.
  
  9 ağustos: 2. cenevre konferansı'ndaki türk tezinin, coğrafi temele dayalı federasyon olduğu açıklandı. buna göre 'birleşik kıbrıs cumhuriyeti'nin kuzeyi, kıbrıslı türklerin otonom (muhtar) bölgesi olacak ve rum yönetimi ile arasındaki sınır, erenköy, lefke, lefkoşe ve magosa'nın güneyinden geçecek.
  
  11 ağustos: yunanistan ve ingiltere cenevre'deki toplantıda türk tezini görüşmeyi kabul etti. atina'da toplanan 'savaş konseyi' cenevre ve kıbrıs konularını görüştü.
  başbakan bülent ecevit, ankara'da genelkurmay başkanı org. semih sancar ve yüksek rütbeli subaylarla toplantı yaptı, abd dışişleri bakanı kissenger ile telefonla görüşerek son durumla ilgili olarak ingiltere'nin bazı davranışlarını kınadı. ingiltere, kıbrıs'taki üslerinde bulunan uçaklarını çekmekten vazgeçti. adaya maaş ile çalıştırdığı nepalli 'gurka' askerlerini yolladı. akrokiri üssü'nden ayrılan ingiliz komando birliği de ada'ya döndü.
  
  13 ağustos: yunanlılar meriç nehri kıyılarına siper kazıp mayın döşemeye başladılar.
  
  14 ağustos: türkiye'nin istekleri yunanistan ve ingiltere tarafından kabul edilmeyince, 2. kıbrıs barış harekatı başladı.
  coğrafi temele dayalı iki otonom (muhtar) yönetimden oluşan federatif devlet şeklindeki tezimizi kabul ettiğini açıklayan amerika, türkiye'nin bm'in aldığı ateşkes kararına uymasını istedi.
  
  15 ağustos: türk silahlı kuvvetleri magosa'yı aldı. lefke ve lefkoşe ordumuz tarafından kuşatıldı. karpas yarımadasına çıkarma yapan birliklerimiz, rumların elinde bulunan 'boğaz' adlı deniz üssünü alıp bölgenin ada ile ilişkisini kesti. türk savaş uçakları, lefke'ye yardıma gelen rum kuvvetlerini baf yolunda bombaladı. lefkoşe-magosa arasındaki timbu havaalanı da türk ordusunca ele geçirildi.
  yunanistan başbakanı karamanlis, radyo ve televizyonda yaptığı konuşmada: "yunanistan kıbrıs'ta türkiye ile çarpışamaz. kıbrıs yunanistan'a çok uzak olduğu için kıbrıslı rumlara yardım etmemiz imkansızdır... 15 temmuz'da, diktatörlük rejimi, kıbrıs'ta çılgınca bir teşebbüs yaptı. bu hatadan faydalanan türkler, 20 temmuz'da ada'ya büyük kuvvetler çıkardılar... yunanistan, nato'nun askeri kanadından çıkmıştır." dedi.
  
  16 ağustos: 2. kıbrıs barış harekatından önce türkiye'nin 2. cenevre konferansı'nda önerdiği lefke-magosa hattı fiilen gerçekleşti ve türk askerinin kontrolü altına alındı. bm'in ateşkes çağrısına uyuldu ve savaş durdu. rauf denktaş: "bugün federe bir türk devleti kıbrıs'ta fiilen kurulmuştur." dedi.
  
  19 ağustos: 1. ve 2. kıbrıs barış harekatlarında şehit olan türk askerlerinin sayısının 250 civarında olduğu açıklandı.
  
  20 ağustos: magosa'ya 15 km. mesafedeki atlılar köyünde yaşayan 60 türk'ten 57'sinin bir anda öldürüldüğü ve gizlice bir çukura gömüldüğü tespit edildi.
  kıbrıs'ta 3 türk gazetecinin kaybolduğu ve 16 ağustos'dan beri haber alınamadığı açıklandı.
  
  25 ağustos: kıbrıs'ta rumlar tarafından yaralanan iki gazeteci türkiye'ye iade edildi. anka muhabiri adem yavuz, kurtarılamıyarak vefat etti.
  
  3 eylül: başbakan ecevit: "koalisyon ortağı msp ile aramızda hükümet etme ve siyaset anlayışı bakımından uzlaştırılması, bağdaştırılması oldukça güç ayrılıklar bulunduğu kanısına her gün biraz daha üzülerek varıyorum." dedi.
  
  4 eylül: msp genel başkanı ve başbakan yardımcısı necmettin erbakan: "zorla ortaklık olmaz." dedi.
  
  9 eylül: keban barajı, başbakan ecevit tarafından törenle hizmete açıldı.
  
  10 eylül: haliç köprüsü, başbakan ecevit tarafından törenle hizmete açıldı.
  
  14 eylül: yönetmen, aktör ve sol kesimin önde gelen isimlerinden yılmaz güney, hakim safa mutlu'yu öldürdü.
  türk silahlı kuvvetleri'ne 10.000.000 tl. bağışlayan işadamı vehbi koç'a madalya verildi.
  
  18 eylül: başbakan bülent ecevit istifa etti.
  
  20 eylül: abd senatosu, türkiye'ye yapılan askeri yardımın kesilmesini onayladı. başbakan ecevit bu karar hakkında: "amerika içinde düşündürücüdür." dedi.
  
  22 eylül: bir haftada 200.000.000 tl. değerinde kıbrıs barış harekatı tahvili satıldı.
  
  23 eylül: cumhurbaşkanı korutürk, süleyman demirel'i hükümeti kurmakla görevlendirdi.
  
  25 eylül: abd temsilciler meclisi, 90'a karşı 307 oyla türkiye'ye yapılan askeri yardımı durdurma kararı aldı.
  
  1 ekim: ap genel idare kurulu, hükümeti kurmakla görevlendirilen demirel'e tam yetki verdi.
  
  2 ekim: eski milli birlik komitesi üyesi cemal madanoğlu davasında, istanbul sıkıyönetim mahkemesi bütün sanıklar hakkında oybirliği ile beraat kararı verdi.
  
  3 ekim: kıbrıs özerk türk yönetimi bölgesi'nde türk lirası'nın geçerli olduğuna dair kararname, türk yönetimi'nin resmi gazetesi'nde yayınlandı.
  
  16 ekim: sıkıyönetim mahkemesi başkanı iken 3 idam kararı veren emekli general ali elverdi, ap'ye girdi.
  
  18 ekim: abd başkanı ford, amerika temsilciler meclisi'nin türkiye'ye askeri yardımın kesilmesi hakkındaki kararını onayladı.
  
  19 ekim: ırak'ta barzani kuvvetlerinden kaçan yaklaşık 2.000 ıraklı sınırı geçerek türkiye'ye sığındı.
  
  20 ekim: demirel, hükümeti kurma görevini cumhurbaşkanı'na iade etti. korutürk, hükümeti kurma görevini ecevit'e verdi.
  
  26 ekim: kurtuluş savaşı'nın hayatta kalan son büyük komutanı orgeneral fahrettin altay öldü.
  
  3 kasım: dışişleri bakanı turan güneş, new york'ta yunanistan dışişleri bakanı bitsios ile görüştü ve "iki ülke arasında kıbrıs konusunda biraz yakınlaşma var." dedi.
  
  5 kasım: bütün partiler, chp'nin azınlık hükümeti kurmasına karşı çıktılar.
  
  7 kasım: ecevit, hükümeti kurma görevini iade etti.
  
  10 kasım: istanbul üniversitesi'nde sağ eğilimli olduklarını açıklayan 14 profesör yayınladıkları bildiride, 5 sağ partinin birleşip hükümeti kurmasını istedi.
  
  12 kasım: cumhurbaşkanı korutürk, kontenjan senatörü sadi ırmak'ı hükümeti kurmakla görevlendirdi.
  
  15 kasım: ap, sadi ırmak hükümetine üye vermeyeceğini açıkladı.
  
  17 kasım: sadi ırmak, kabinesini açıkladı. çoğu meclis dışından kişyilerden oluşan kabinede birde bayan üye yer aldı. cumhurbaşkanı korutürk kabineyi onayladı.
  
  23 kasım: keban hidroelektrik santrali'nin arıza sonucu durmasıyla, türkiye'de elektrik sıkıntısı baş gösterdi.
  
  24 kasım: istanbul metrosu'nun geçeceği yerler tespit edildi. (yapılması 25 yıl sürdü)
  
  29 kasım: sadi ırmak kabinesi, tbmm'de güvenoyu alamadı. başbakan ırmak istifasını cumhurbaşkanı'na verdi.
  
  7 aralık: yunanistan'dan kıbrıs'a gelen başpiskopos makarios, başkanlık sarayı'nda halka hitap etti: "türkiye'nin yaptığı fiili durumu hiçbir zaman kabul etmeyeceğiz. bana darbe yapanları affettim. mücadeleye devam edeceğim." dedi.
  
  14 aralık: ünlü edebiyatçı ve yazar yakup kadri karaosmanoğlu öldü.
  
  18 aralık: kıbrıs'ta ingiliz üssünde bulunan türkler, ziyaret için gelen makarios'u protesto ederek üsse sokmadılar.
  
  19 aralık: ap, msp, chp ve mhp genel başkanları 'seçim ittifakı' konusunda görüştüler.
• robbie williams 'ın madonnavari dans müziği stilinde olacağı söylentilenegelen pet shop boys'tan neil tennant ve william orbit ile ortak çalışmaları içeren, ilk single'ı rudebox un ise 4 eylül'de yayınlanacağı haber alınan yeni stüdyo albümü.
• bircok muziksever icin efsane niteligindeki yil
  (bkz: california jam)