• 9 bin kişinin öldüğü, 8.1 şidettindeki deprem.
  • depremde 10 bin kişi hayatını kaybetti.
  • ertesi gün yeni asır gazetesi ölü sayısını 1 milyon olarak duyurmuştu. aynı yeni asır ilerki yıllarda izmir körfezine izmir hilton' un 3 katı büyüklüğünde bir kadın heykeli inşaa edileceğini yazmış ve o yılların gazetelerinde moda olduğu üzere yarım sayfalık temsili bir resmi de yazının fonuna yerleştirmişti.
  • yil dönümünde tekerrür etmis depremdir.

    (bkz: 19 eylul 2017 meksika depremi)
  • 35 yıl önce bugün, meksika'nın pasifik kıyısına yakın bir lokasyonda (18.190 kuzey enlemi ve 102.533 batı meridyeni, merkez üssü olmak üzere), 27.9 km derinlikte, michoacan eyaleti sınırları içerisinde, 8.0 moment büyüklüğünde, yerel saate göre 13:17'de meydana gelen depremdir usgs.

    literatürde mexico city ya da michoacan depremi olarak isimlendirilmiştir.

    depremin genel durumunu anlattıktan sonra bu depremin, deprem mühendisliği için ne kadar önemli olduğundan bahsedeceğim. deprem, meksika'nın batı kıyılarında meydana gelmiş, depremden 320 km uzaktaki mexico city'deki bazı kesimlerde zarar üst seviyeye çıkmıştır.

    dünyanın en katastrofik depremlerinden biridir. mexico city ve meksika'nın merkez eyaletlerinde en az 9500 kişi hayatını kaybetti, yaklaşık 30000 kişi yaralandı ve 100000 kişi evsiz kaldı. bazı kaynaklara göre depremde hayatını kaybedenlerin sayısı 35000 kişi bile olabilir. depremin yaklaşık olarak 825000 km2 (evet türkiye'nin alanından daha fazla!) alanı ciddi şekilde etkilediği tahmin edilmektedir, maddi zarar 3 ile 4 milyar dolar arası ve neredeyse 20 milyon kişi tarafından hissedilmiştir. mexico city'de 420 bina tamamen çökmüş, 3124 adeti ise ciddi hasar almıştır. hem michoacán eyaleti hem de pasifik okyanusuna sınırı olan jalisco eyaletindeki ciudad guzman şehrindeki binaların % 60'ı yerle bir olmuştur. colima, guerrero, mexico, michoacan, morelos eyaletlerinde, veracruz'un bazı bölgelerinde ve jalisco'nun diğer alanlarında da hasar ortaya çıkmıştır.

    değişkenmiş mercalli ölçeğine göre; mexico city, ciudad guzman ve pasifik kıyısı yerleşim yerleri lazaro cardenas, ixtapa ve la union'da maksimum "ix" şiddetine sahiptir. sarsıntı, bazı güney abd eyaletlerinden de hissedilmiştir. deprem esnasında pasifikte seyir halinde olan "nedlloyd kyoto" isimli gemide yer alanlar da sarsıntıyı güçlü bir şekilde hissetti.

    atenquique, jalisco ve jala yakınında heyelan kaynaklı zararlar ortaya çıktı. ixtapa'da karayolları boyunca kaya şevlerinin yenildiği rapor edildi. lazaro cardenas'ta kum kaymaları ve yer çatlakları gözlemlendi.

    meksika'nın pasifik sınırındaki yerleşim yerlerinde 3 metre yüksekliğinde tsumani meydana geldi. meksika'nın pasifik kıyılarındaki bazı gemilerin deprem anında 30 metre yüksekliğe kadar alışılmadık derecede yükseldiğine dair hala doğrulanmamış bazı raporlar vardır.

    mexico city zemin şartları, sismik bölgelendirme bakımından birbirinden farklı üç
    bölgeye ayrılmaktadır.

    şekil 1

    kent merkezinin batısındaki foothill kuşağı çoğunlukla granüle zemin, bazalt veya volkanik tüf şeklindeki sığ ve sıkı çökellerden oluşur. göl kuşağı’nda yakındaki bir volkandan türemiş silt, kil ve küllerin geçmiş dönemlerde texcoco gölü suları içine havada taşınarak çökelmiş çok yumuşak kalın tortullar şekil 2'deki konturlardan da görüldüğü gibi, önemli derinliklere kadar devam etmektedir.

    şekil 2

    bu yumuşak zeminler genellikle 0 ile 6 m kalınlığında ve capa dura olarak adlandırılan sıkı bir kum tabakası ile birbirinden ayrılmış iki yumuşak kilden (mexico city kili) oluşmaktadır. göl kuşağı’nın önemli bir bölümünde yeraltı suyu derinliği 2 m civarındadır. foothill kuşağı ile göl kuşağı arasında nehir çökellerinin düzensiz olarak bulunduğu ve kalınlığı fazla olmayan yumuşak zeminlerden oluşan geçiş kuşağı bulunur.

    mexico city’de 1985 yılından önce çok sayıda kuvvetli hareket ölçüm cihazı yerleştirilmiştir. universidad nacional autonoma de mexico (unam) ve secretary of communications and transportation (sct) kayıt sahalarının yerleri görülmektedir. foothill kuşağı’ndaki unam istasyonunun temelini 3 ile 5 m kalınlığındaki bazaltlar oluşturmaktadır. bazaltların altında ise, kalınlığının ne kadar olduğu bilinmeyen yumuşak çökeller bulunmaktadır. sct istasyonu ise göl kuşağı’ndaki yumuşak zeminler üzerine oturmaktadır.

    michoacan depremi çok büyük bir deprem olmasına rağmen, mexico city’den çok uzakta olmasından dolayı unam’daki (kaya) istasyonda sadece 0.03-0.04 g aralığında spektral ivme üretmiştir.

    320 km mesafe gibi oldukça uzak bir deprem kaynağının sonucu olan meydana gelen ivmeler için elde edilen bu aralık şaşırtıcı değildir. şaşırtıcı olan göl kuşağı yüzeyinde ölçülen değerlerdir. göl kuşağı'nın 38 m ile 50 m kalınlığında eski göl çökellerinden oluştuğunu bu aşamada unutmayalım.

    zeminin en üst yüzeydeki ivmesi; zeminin baskın periyodu, zeminin bileşimi, anakayadaki ivmenin baskın periyodu ve anakayadaki ivmenin büyüklüğüne bağlıdır.

    şekil 3

    burada "karakteristik zemin periyodu/zemin salınım periyodu"nu tanımlamak gerekiyor; esas frekansa karşılık gelen titreşim periyoduna karakteristik zemin periyodu denir. şekil 3'teki "h" tabaka kalınlığı, vs ise s dalgası hızını (kesme dalgası hızı) sembolize etmektedir.

    şekil 3'teki formüle h yerine "40", vs yerine şekil 1'deki sct tarafından ölçülen oldukça düşük hız değeri 75 m/s konarak, göl çökellerinin karakteristik zemin periyodu yaklaşık 2.1 saniye hesaplanır. göl çökellerinin kalınlıklarının değişimine göre bu değer 1.9 s - 2.8 s arasında değiştiği hesaplanmıştır.

    anakayada daha önce kaydedilen baskın periyot (bunu ileride ayrıca tanımlayayım) 2 saniyedir.

    atomlar içinde bulunan elektronların çekirdek etrafında dönmesi sonucu her atomun kendine ait bir frekansı bulunmaktadır, bunun sonucu olarak var olan tüm cisimlerin bir frekansı bulunmaktadır. bu tür bir etki, zemin tabakalarının hakim periyodunun anakayadaki deprem hareketinin hakim periyotlarından birine eşit ya da yakın olması halinde rezonans olayının meydana gelmesi ile açıklanabilmektedir.

    yani göl çökelleri üzerindeki yıkıcı etkinin ilk aşamasına, "anakaya baskın periyodu" ve "göl çökellerinin karakteristik zemin periyodu"nun yakınlığından kaynaklanan rezonans neden olmuştur.

    ikinci ve daha yıkıcı etkinin sebebi binalara ait "esas periyot" değerlerinin de 2 saniyeye yakın olmasıdır. n katlı binanın esas periyodunun yaklaşık olarak n/10 saniye alındığı pratik kuralı kullanıldığında, hasar görmüş çoğu yapıların esas periyodunun karakteristik zemin periyoduna eşit veya ona yakın olduğu görülür.

    göl çökelleri üzerinde kat sayısı 20'ye yaklaştığında yıkıcı etki rezonanstan çifte rezonansa evrilmiştir. 5 kattan daha az ve 30 kattan daha fazla katlı binalarda çok az hasar gözlenmiştir.

    şekil 4

    şekil 4'te yıkıcı periyodun spektral ivme ile ilişkisi gösterilmiştir. kaya üzerinde yer alan "unam kuvvetli hareket ölçüm cihazı"nın 0.03-0.04 g aralığında kaydettiği spektral ivme değeri, göl çökelleri üzerindeki (sct kuvvetli hareket ölçüm cihazı tarafından ölçülen) zemin büyütme etkisi ile rezonans periyodunda yaklaşık 20 kat artarak 0.8 g civarına çıkmıştır. bu değer oldukça büyük ve yüksek yıkıcılığa sahip ivme değeridir. dünyada daha önce ölçülmüş ivme değerleri ile şu linkten kıyaslanabilir. 17 ağustos 1999 depreminin ölçülen en büyük ivme değerinin (0.41 g) neredeyse iki katı değerdedir.

    1985 mexico city depreminde ölçülen yaklaşık 0.8 g ivme değeri, deprem merkezinin 320 km uzağında, 1999 gölcük depreminde ölçülen 0.41 g ivme değeri deprem merkezinin 3 km uzağında ölçülmüştür.

    bu “çifte rezonans” durumu (anakaya hareketinin zemin tarafından büyütülmesi ve zemin hareketinin de yapı tarafından büyütülmesi) tasarım ve inşaat kusurlarıyla bir araya gelerek, yerel olarak yoğunlaşmış olan yıkıcı hasarı doğurmuştur.

    1985 mexico city (michoacan) depremi; en başta anakaya ve zemini tanıyarak, yapıya ait özellikleri de doğal malzemeden farklı özelliklere sahip olacak şekilde tasarlayarak depremin yıkıcı etkisinin nasıl azaltılacağı ve büyük bir depremin minimum zararla nasıl atlatılacağına dair birçok teknik bilgi öğreterek, büyük bir örnek teşkil etmektedir.

    zemin büyütmesi, rezonans ve çifte rezonans nedenleri ile yıkıcılık ve hissedilirlik derecesi artar. bu sebeplerle deprem mesafe tanımayabilir.

    (bkz: 17 ağustos 1999/@vampir lestat) entry'imde bahsettiğim ve 24 ocak 2020 elazığ depremi başlığındaki sorunsallarından "depremin geniş bir bölgeden hissedilmesinin nedeni"ne cevaben yazdığıma daha kapsamlı ve daha anlaşılır bir yanıt olduğunu düşünmekteyim.
  • (bkz: tesla's oscillator)
  • meksika, bu büyük depremden sadece 6 ay 1 hafta gibi kısa bir süre sonra 9 şehirde 24 ulusal takımın katıldığı fifa 1986 meksika dünya kupası'nı düzenlemiştir. böylesine büyük bir depremden sonra dünyanın en büyük spor organizasyonunun meksika'da düzenlenmiş olması ayrıca ilgi çekici bir olay.
hesabın var mı? giriş yap