şevkengiz

• şevk veren.
• divan şiiri'nde rücu sanatı'nın belki de en muhteşem uygulayıcısı olan sümbülzade vehbi'ye ait 770 beyitten mürekkep eser.
  
  rücu sanatı nedir diye sual edeceklere şöyle yanıt vereyim; bir beyitin ilk dizesinde anlatılan ile ikinci dizesinde anlatılanın arasında ciddi bir fark olmasıdır. ilk dizede anlatılanın bir nevî ikinci dizede çürütülmesidir demek de yanlış olmayacaktır.
  
  mahallileşme olarak adlandırılan ve 18'inci asırda divan şiirinin odak noktasını yerel ögelerle bezeli bir cinsellik ifadesinin almasını sağlayan akımın en mühim temsilcilerinden biri olan sümbülzade vehbi'nin muhtemelen 1780'ler ya da 1790'larda mürekkep damlatılmış bu eseri, dönemin bir diğer meşhur erotik şairi enderunlu fazıl'ın eserleri hubanname, çenginame ve zenanname ile beraber 1830'larda basılmıştır. bu basım esnasında vehbi ise çoktan hayata gözlerini yummuş vaziyettedir.
  
  bir mahbubperest ile zendost^* arasındaki diyalog üzerinden akan eserin beyitlerinde yer alan esas konu, kadınların ve erkeklerin genel anlamda cinselliğe ve cinsellik temelinde hayata bakışlarının sorgulanmasıdır. bu bağlamda, erkeklerin cesaret, yiğitlik, erkeklik gibi hususlara bakışlarını da açıkça eleştirmekten geri durmayan şair, şöyle bir beyitle adeta erşan kuneri'nin kuru murad bölümüne damga vuran "yiğit miyim?" sahnesine üç asır evvelden bir atıfta bulunurmuş gibi davranmaktadır:
  
  bazısı yapma yiğitlik de satar,
  ardına dokunana piştov atar.
  
  aynı eserde sümbülzade vehbi, zendost'un ağzından da kadınların evlenme konusundaki istekliliğine bir hayli çarpıcı beyitlerle vurgu yapmaktadır. bu beyitlerden biri şöyledir:
  
  bulsa idi bir koca-ı rânâyı,
  sikdir ederdi zen-i dünyayı.
  
  tuhaf bir şekilde söz konusu eserin içerisinde batı dillerinden dönemin osmanlıcası'na geçiş yapmış bazı sözcükler de kullanılmıştır. muaşaka^* manasında metne yedirildiği anlaşılan amore sözcüğünün, frenkler'in^* sevişirken her yeri sırılsıklam ettiğini (!) ifade ettiği şu beyitteki kullanımı tek kelimeyle ibretliktir:
  
  amore nâmına hem bazı frenk,
  etti kale-i kelâmın bedreng.
  
  mahallileşme akımının cinselliğe vurgu yapan ifade tarzının dışında bir diğer temel özelliği de metafor kullanımlarının dikkat çekici seviyelerde olmasıdır. hayvanlardan denizcilik terimlerine kadar pek çok farklı öge kullanarak cinsellik vurgusu yapan şair, bilhassa şu beyitte bir deniz canlısı üzerinden adeta bir ön sevişme sekansını tasvir etmektedir.
  
  soyunub sîm-i tenân-ı dilkeş,
  girse deryaya gümüş balığı veş.
  
  divan şiiri'nin altın çağı olarak tanımlamanın yanlış olmayacağı 16'ncı ve 17'nci asırların o senkretik romantizmine kıyasla son derece realist ve günlük dil kullanımlarıyla bezeli bir biçem benimsemiş olan şair, yine de eserin sonunda iki karakteri de atışmalarının sonunda ilâhi aşka yönlendirmektedir. sümbülzade vehbi'nin dili kullanım becerisi ve buna paralel olarak meramını çarpıcı bir tarzda aktarabilme yetisi son derece yüksek olsa da divan şiirinin çoğu araştırmacısı için olmazsa olmazı diyebileceğimiz mesnevî estetiği açısından nefi, nebi, taşlıcalı yahya ve fuzuli gibi isimlerin epeyce arkasında kalmış olduğu da gözden kaçmamalıdır. binaenaleyh, gül ile bülbülün yerini bu modernleşme ve mahallileşme dalgasının içerisinde mahbûb^* ve zamm^* almıştır.
  
  türk tiyatrosunda nejat uygur'un, türk televizyonlarında da levent kırca'nın yaptığına müşabih bir biçem devriminin divan şiiri'ndeki öncülerinden biri olan sümbülzade vehbi'nin kendisini günümüzde bir hayli popüler hâle getirmiş olan "mükâfat" şiiri kadar olmasa da şevkengiz ile de tarihe nitelikli bir iz bıraktığı meydandadır.
  
  son olarak, kendisine rücu sanatıyla adeta zirve yaptığı "mükâfat" şiirinden birkaç beyitle saygı duruşumuzu da gerçekleştirelim.
  
  lâl-ı şarab içirem ve ıslatıp geçirem,
  parmağına yüzüğü, hatem-i zer drahşan.
  
  salınarak giderken arkandan ben sokam,
  ard eteğin beline, olmasın çamur aman.
  
  eğer arzu edersen ben ağzına vereyim,
  yeter ki sen kulundan lokum iste her zaman.
  
  velhasılkelâm; bu paylaşımın konusu olan eserin de yaratıcısı olan sümbülzade vehbi büyük trollmüş, efendiler!