• 9.-10. yy. mani muhitinden göktürkçe fal kitabı. 60 küsur parça. ilk thomsen okumuş. çevriyazısına şurdan ulaşılabilir: http://web.sakarya.edu.tr/…ygur/html/irk_bitig.html hüseyin namıl orkun "eski türk yazıtları"nda çevriyazısını yayımlamış ve metni kaşgarlı'ya danışarak çevirmiştir. bu kitapla nasıl fal bakıldığını şöyle açıklıyor:

    "bu eser 65 paragraftan ibarettir. her paragrafın başında birden dörde kadar içleri kırmızı mürekkeple dolu siyah daireler vardır. bu dairelerin mahiyeti son zamanda anlaşılmıştır. thomsen'in izah edemediği bu daireler zarların göstereceği rakamları gösterir. bir zarı üç defa attıktan sonra mesela birincisinde bir numara, ikincisinde 3, üçüncü atılışta da dört rakamı çıkar ise bu kitabın bir, üç, dört yuvarlıklı paragrafına bakılır..."****

    ayrıca (bkz: codex cumanicus)
  • ilk kez 15 haziran 2004 almanya hollanda maçı esnasında duyduğumda yarıldığım eser. tashih tamyerinin bilgi mutluluktur golü olmuştu bizim kaleye. turanjların başındaki avukat bozuntusu nedeniyle rabbime sığındığım anlarda leziz bir girizgâh ile karşılaştım; dinledikçe aptallaştım, maçtan uzaklaştım. ıkınmadan okuyorum...
  • xxiv. teğlük kulun irkek yonda emiğ tileyürkün ortu yütürük tün ortu kanta neğüde bolgay ol tir ança bilinler yabız ol

    "(bir) kör tay erkek attan şifa dileyor öğleyin yüklü olarak gece yarısı kanlı olarak ne vaziyettedir bu bunu biliniz fenadır bu."

    xviii. kerekü içi ne teğ ol tüğünüki ne teğ ol közünükki ne teğ körüklüğ ol eğni neteğ edğü ol bagışı ne teğ var ol tir ança bilinler ayıg edğü ol

    "çadırın içi nasıldır? onun duman deliği nasıldır? pencereleri nasıldır? iyidir. ipleri nasıldır? vardır. bunu biliniz fena iyidir bu."

    liii. boz bulıt yorıdı budun üze yagdı kara bulıt yorıdı kamıg üze yagdı tarıg bişdi yaş ot öndi yılkıka kişike edğü boltı tir ança bilinler edğü ol

    "boz bulut yürüdü. halkın üstüne yağdı. kara bulut yürüdü. her şeyin üstüne yağdı. ekinler oldu. taze ot fışkırdı. atlara, insanlara iyi oldu. bunu biliniz iyidir bu."

    lvi. öğrine kutlug adgır men yagak ıgaç yaylagım kuşlug ıgaç kışlagım anda turupan menileyür men tir ança bilinler edğü ol

    "tavlada mesud ayğırım yapraklı ağaç (altı) yaylağım; kuşlu ağaçlar kışlağım burada durarak zevk alırım. bunu biliniz iyidir bu."

    xlviii. kara yol tenri men sınukının seper men üzükinin ulayur men iliğ itmiş men edğüsi bolzun tir ança bilinler

    "kara yol tanrısıyım. kırılanları birleştiririm; yırtılanları bir araya koyarım; ülke tanzim ettim. iyisi olsun. bunu biliniz."

    xxv. eki öküzüğ bir bukarsıka kölmiş kamşayu umatın turur tir ança bilin yablak ol

    "iki öküzü bir kösteğe bağlanmış hareket edemeden durur. bunu bil fenadır bu."

    xxxii. bir tabılku yüz boltı yüz tabılku min boltı min tabılku tümen boltı tir ança bilinler asıgı bar edğü ol

    "bir gül yüz oldu. yüz gül bin oldu. bin gül on bin oldu. bunu biliniz faydası var iyidir bu."
  • göktürk yazısıyla yazılmış bir fal kitabıdır. her biri ayrı fal olarak yazılmış 65 paragraftan oluşur.çeşiti inanışlar ve masal unsurlarının bulunduğu kitapta günlük dile ait pek çok kelime de mevcuttur.
  • orhun abidelerinden daha önce 530 yılında yazıldığı söylenir.bu bakımdan bazı tarihcilerce türklerin ilk yazılı eseri olduğu kabul edilir.
  • uygurlar döneminde yazılmış olmasına rağmen, göktürk alfabesi kullanılmıştır. bu yönüyle diğer uygur dönemi eserlerinden ayrılır. ayrıca göktürk alfabesi, yazma eserler arasında sadece bu kitapta kullanılmıştır. bunun dışında günümüze kalan göktürk alfabeli yazıların tamamı taşların üzerine kazınmıştır.
  • runik türk alfabesi kullanılmış ve taşa kazılı olmayan tek eser değildir. başka buluntular da vardır. ancak az sayıdaki örnekten biri olduğu doğru.

    yazının gayet okunaklı olmasından özel olarak hazırlandığı anlaşılıyor. taşıdığı önem bu kadar yüksek olmayan yazıların ekseriyetle pek okunaksız, düzensiz olduğunu görüyoruz.

    ayrıca, "doğan" kelimesinin (kuş olan yani, eski hâli "togan") ilk geçtiği yer sanıyorum bu kitaptır.
  • asıl okunuşu ırk bétig (fal kitabı) olan, eski türkçenin uygur n ağzında, orkun-yenisey damgalarıyla yazılmış fal kitabı.

    çubuk biçiminde bir zar atılınca üst yüzüne denk gelen dolu ve boş yuvarlaklara göre ilgili sayfaya gidilen fal kitabıdır. her falın sonunda ya énçe bilingler, edgü ol (rahatça biliniz, -bu fal- iyidir) ya da énçe bilingler, yablak ol (rahatça biliniz, -bu fal- kötüdür) sözleri bulunur. son sayfalara doğru bazı çince karalamalar vardır. çinli eski ev arkadaşıma o yazıları okutmuştum (evet çinlilerin yazısı hiç değişmemiş!) ve faldaki tümcelere benzeyen anlamlar vardı, muhtemelen çevirisidir, ya da olsa olsa çince bir faldır.

    ayrıca bkz: talat tekin, "ırk bitig: eski uygurca fal kitabı", öncü kitap, ankara 2004.
  • (bkz: uygur metinleri)
  • ilginç de bir fal sistemine sahiptir. her falın kendine ait 3 haneli bir numarası vardır. ayrıca 1'den 4'e kadar sayıların olduğu bir şans zarı bulunur, bu kemikte olabilir. bu zar 3 kere üst üste atılır. çıkan sayı senin falını gösterir. güzel yöntem aslında.
hesabın var mı? giriş yap