• ing. proto-indo-european
  • hint avrupa dilleri olarak bildiğimiz dil grubunun atası olarak farazlanan, 5000+ yıl önce karadeniz'in kuzeyinde (ya da anadolu'da, ya da batı-orta asya'da) konuşulduğu düşünülen dil.

    (bkz: hint avrupa dilleri)
  • ingilizce ve farsca gibi birbiriyle alakasiz gozuken dillerde bile brother/birader, father/peder, daughter/dohtar, name/nam, chin/çane, goose/gaaz, star/setare, thunder/tondar gibi benzerliklerin bulunabilmesinin sebebidir.
  • çok kıllandıran bir varsayım.
  • mö 4500 ve 2500 yılları civarında, avrupa ve asyalıların çoğu, ön hint-avrupa dili olarak adlandırılan ortak bir dille konuşuyordu. peki, ön hint-avrupa (öha) dili neye benziyordu?

    böyle bir dile ait yazılı kayıt olmamasına rağmen, dilbilimci dr. andrew byrd, archaeology dergisi için öha dilini sesbilimden (fonetik) yararlanarak, yeniden kurma (rekonstrüksiyon) girişiminde bulundu ve kendi kayıtları internet üzerinden yayımlandı.

    eski hint-avrupa dillerinde uzman olan ve kentucky üniversitesi'nde eğitim veren bryd, ses kaydı için "koyun ve atlar" adlı fablın kendi yorumunu ve aynı zamanda "kral ve tanrı" adlı bir sanskrit hikayesinin farklı bir yorumunu düzenledi ve okudu.

    öha dilinin nasıl konuşulduğuna dair bir fikir oluşturmak için, 1868 yılında alman dilbilimci august schleicher yeniden kurulmuş ön hint-avrupa kelime hazinesinden yararlanarak "koyun ve atlar" adlı bir fabl yazmıştı. (yazılı kaynak mevcut olmadığı için karşılaştırmalı metot gibi dilbilimsel tekniklere başvurularak, öha dilinin ondan sonra gelen diller arasındaki akrabalık ilişkilerine bakılıyor; ki bu, dillerin evriminin de biyolojik evrim gibi işlediğini gösteriyor. ortak atadan görece kısa bir zaman önce ayrılmış türlerin birbirlerine daha yakın akraba olmasındaki gibi.) dilbilimciler öha ile ilgili daha fazla bilgi keşfederken, ses konusundaki deneyler, "bu soyu tükenmiş dil 6000 yıl önce nasıl konuşulurdu" sorusuna dair en güncel cevaplarımız ışığında sürdürüldü.

    the huffington post'a konuşan bryd, kendi "koyun ve atlar" kaydının, öha dilinin başlangıçta nasıl konuşulduğuna dair "bir kestirim" olduğunu ve büyük oranda, latince, yunanca ve sanskritçe gibi eski hint-avrupa dillerinde yazılmış metinlere dair bilgilerimize dayandığını vurguluyor. bryd'ın "koyun ve atlar" çevirisi aslen ucla dilbilimcisi dr. h. craig melchert tarafından düzenlenmiş bir metinden gelmekte.

    archaeology dergisinde yayımlanan ve craig melchert'ın çalışmasına dayanan ön hint-avrupa dilindeki metin şöyle:

    h2óu?is h1é?u?os-kwe

    h2áu?ei? h1i?osméi? h2u?l?h1náh2 né h1ést, só h1é?u?oms der?t. só gwr?hxúm u?ó?hom u?e?hed; só mé?h2m? bhórom; só dh?hémonm? h2??u bhered. h2óu?is h1ékwoi?bhi?os u?eu?ked: “dh?hémonm? spé?i?oh2 h1é?u?oms-kwe h2á?eti, ??r moi? aghnutor”. h1é?u?os tu u?eu?kond: “?ludhí, h2ou?ei?! tód spé?i?omes, n?sméi? aghnutór ??r: dh?hémo, pótis, se h2áu?i?es h2u?l?h1náh2 gwhérmom u?éstrom u?ept, h2áu?ibhi?os tu h2u?l?h1náh2 né h1esti. tód ?e?luu??s h2óu?is h2a?róm bhuged.

    türkçe çevirisi:

    koyun ve atlar

    kırpılmış bir koyun atları görmüş. biri ağır bir yük arabası çekiyormuş, biri çok büyük yük taşıyormuş ve biri üstünde bir adamla hızla gidiyormuş. koyun atlara şöyle demiş: "yüreğim sızlar, at süren bir insan gördüğümde." atlarsa şöyle demiş: "dinle koyun, bizim yüreğimiz bir insan, bir efendi, koyunun yününden kendini sıcak tutacak bir giysi yaptığında sızlar. ve senin yünün yok." bunu duyan koyun, ovaya kaçmış.

    bryd, "bu dilin kesin bir versiyonunu oluşturmanın yolu yok, yine de elimizdeki hâlâ oldukça akademik bir kestirim." diyor ve "diller, seslerin birlikte nasıl örnek alındığına göre farklılaşır. insanlar bu sesleri yeni kelimeler oluşturmak için kullanırlar. ön hint-avrupa dili oldukça gırtlaksal." diye açıklıyor.

    ingilizce, isveççe ve farsça gibi pekçok modern dilin bazıları hint-avrupa dil ailesinden gelmekte. bugünün jeopolitik iklimi bağlamında bu antik bağlantının sıklıkla unutulduğuna dikkat çeken bryd "farsça ve ingilizce 6500 yıl önce aynı dildi. bu, çok harika bir şey ve insana az da olsa birlik hissi veriyor." diyor.

    mevcut bilginin eksikliği nedeniyle öha dili araştırmacılar arasında hala tartışma konusu. öha dilinin yaklaşık 6500 yıl önce, muhtemelen avrasya steplerinde konuşulduğunu düşünen bryd, diğer araştırmacıların yakın zamanda öha dilinin binlerce yıl önce türkiye'de konuşulduğuna dair tartışmalı bir yeni teori öne sürdüklerini de ekliyor.

    öha diline ait kesin bir ses kaydı oluşturmak için ne gerekli diye sorulduğunda ise yalnızca gülerek, "bir zaman makinesi olabilir" diye cevaplıyor.

    çeviri kaynakları:
    http://www.huffingtonpost.com/…stors_n_4005545.html
    http://archaeology.org/…schleichers-fable#art_page1

    kaynak:
    http://garajimdakiejder.blogspot.com/…#.umognvp4u0w
  • üniversitede uzun uzun eğitimini almıştık. yüksek lisans için de yolumu çizeceğine inandığım konu. çok yaşa dilbilim!

    (bkz: proto indo european)
  • nişanyan yazılarında hint-avrupa ana dili diye bahseder, hint-avrupa dilleri diye bildiğimiz dil ailesinin mö 3500'e tarihlenen, en eski ortak kökenidir. şu şekilde yayılmış ve farklılaşarak hint-avrupa dillerini oluşturmuştur.
hesabın var mı? giriş yap