çavdar mahmuzu

• latince adı (clavlceps purpurea tulasne) clavicipitaceae ailesinden çavdar ve benzeri tahıllarda parazit olarak yaşayan bir mantar türü. 1800'lerin ortalarına kadar çavdar'ın normal bir parçası olduğu düşünülmüştür. en çok çavdarda görülse de diğer tahıllara da yerleşebilir. koyu mor renkli ve bir kaç santim uzunluğundadır.
  
  çavdar mahmuzu zehirlenmesi ölümcül olabilir. bunun yanında delilik gibi ciddi psikiyatrik sorunlara da yol açabilir. pek çok çavdar mahmuzu alkaloidi nörotransmiter fonksiyonları etkileyerek merkezi sinir sistemi üzerinde zehirleyici etkilere neden olurlar.
  
  isviçreli kimyager albert hofman'ın basel'deki sandoz laboratuvarlarındaki çalışmalarıyla çavdar mahmuzu alkaloidlerinden elde edilen lysergic asitten lsd'nin (lysergic asit diethylamide) sentezlenmesi sağlanmıştır.
• (ara: lsd)
• buğdaygillerin ve en çok çavdarın, başağı üzerinde türeyip koyu mor renkte bir horoz mahmuzunu andıran, 1-4 cm uzunlukta, 2-7 mm genişlikte, az çok kıvrık, kolayca kırılabilen, özel kokulu, silindir yapılı çubuklar hâlinde olan ve hekimlikte kullanılan askılı mantarlardan biri (claviceps purpurea).
• migren tedavisinde kullanılan preparatları vardır.
• da vinci's demons'ın birinci sezon üçüncü bölümünde rahibeleri zehirlemek için kullanılan mantar.
• buğdaygillerin ve en çok çavdarın başağı üzerinde oluşan, bulaştığı ürünlerin yenilmesi ile zehirlenmelere yol açan, başlıca adrenerjik blokör ve oksitosik etkiler gösterebilen, ergo alkaloitlerini içeren, koyu mor renkte mahmuza benzeyen oluşum.
• ortaçağ avrupasında yaşanan bir çok toplumsal histerinin sorumlularından biri olan mantar çeşidi
  
  özellikle kurt adam, cin, şeytan, cadı olaylarında çok etkili olmuştur. salemde kurulan mahkemelerde suçlamalarda bulunan kimselerin suçlamaları incelendiğinde çavdar mahmuzunun belirtileri ile uyuşmaktadır.
  
  çavdar mahmuzu şimdi olduğu gibi o zamanda zehirli kabul ediliyordu.ancak kıtlık zamanlarında çavdar mahmuzu olan başaklar kullanılmak zorunda kalınmıştır. başaklar temizlenerek öğütülmekte daha sonra ekmek yapılmaktaydı. bu temizleme işlemi çok özenle yapılmazsa ekmeklerin içinde bir miktar kalmakta ve yiyenler üzerinde halüsinatif etkiler yapmaktaydı.
  
  çavdar mahmuzu özellikle kurt adamlık ile ilişkilendiriliyordu. kişinin beyninde yaşadığı patlama ve duyularının açılması kendini kurt gibi hissetmesine yol açıyordu. çavdar mahmuzu kurt adamlık ile o kadar ilişkilendirilmiştir ki kurt dişi adıyla da anılmaktadır. kurt dişi adını ise kurt kılığında çavdar tarlalarını gezen bir cin olan çavdar kurdu ile ilişkilendirilerek almıştır.
  
  cadılık ve kurt adam olaylarının yanı sıra kişinin içine şeytan girmesi olaylarında da kendini göstermiştir.
  
  şüphesiz çavdar mahmuzu bu histeriler için tek suçlu değildi. esas suçlu kıtlık zamanlarında oluşan stresti. köylüler suçlayacak streslerini alacak bir şeyin peşindeydiler ayrıca kilise de suçlayacak birini arıyordu. suçlanacak kişi tabi ki şeytan ve kötücül varlıklardı ve çavdar mahmuzu insanlarda bıraktığı etkiler ile suçlanacak olanları bir anda gerçek kıldı.
• kolera günlerinde aşk kitabında dr. juvenal urbino'nun gizli ilaçlarından biridir. baş dönmesi için kullanmaktadır.
• 60 yıl önceye kadar anadolu dahil birçok yerde kırsal kesimin korkulu rüyası olan, başta çavdar olmak üzere tahıllarda parazit olarak yaşayan mantar. (bkz: deliriyum), (bkz: halüsinasyon), (bkz: delilik) gibi sorunlara sebep olur. ölüme bile götürebilir. özellikle anadolu ve avrupa kırsalında anlatılan cadı, cin, hortlak hikayelerinin temel kaynağı olma ihtimali çok yüksektir. bunun nedeni ciddi psikiyatrik sorunlara sebep olmasıdır. hatta massathusettcs kırsalında bulunan salem ve ipswich köylerinde gerçekleşen (bkz: salem cadı mahkemeleri) olayının sorumlusunun da bu olduğu iddia edilir. anadolu kırsalında doğurduğu vahim olaylara günümüzde hala rastlanır.
• st. anthony ateşine neden olan ergotizm olarak bilinen farklı bir zehirlenme türüne yol açan "claviceps purpurea" olarak bilinen mantar, çavdar aracılığıyla insanlara bulaşır.cilt döküntüsü,kan damarlarında daralma ve buna bağlı ateşli nöbetlere neden olur.özellikle orta çağ avrupasında çok ciddi ölümlere yol açmıştır.