çanakkale krizi

• (bkz: chanak affair)
• milli mücadele ordusunun çanakkale boğazını nasıl geçtiğini merak ettiren bir kriz.
• ingilizler istanbul'un isgalini neden milli kuvvetlerle savasmadan kaldirip, cekip gittiler ? sorusunun cevabidir.
• türk ordusu kaynaklı herhangi bir sorun çıkmaması için, aceleci, heyecanlı ve atak kişilerden mürettep bir birlik gönderilmemiş, ihtiyatlı olması, temkinli davranması ile bilinen yakup şevki subaşı çanakkale ve bölgesini "kurşun atmadan" ele geçirmiştir.
• fransızların tası toprağı toplayarak ingilizleri yalnız bırakmasından dolayı iki ülkenin arasını açan olay.
• türk ordusu, 9 eylül 1922 tarihinde izmir'e girdikten sonra çanakkale'den başlayan tarafsız bölge üzerinden istanbul'a doğru ilerlemeye başladı. birleşik krallık bakanlar kurulu, 15 eylül 1922 tarihinde bir araya geldi ve ingiliz kuvvetlerinin konumlarını koruması gerektiğine karar verdi. ertesi gün, dışişleri bakanı lord curzon'un yokluğunda, bazı kabine bakanları türkiye'nin sevr antlaşması'nı ihlal ettiği gerekçesiyle, ingiltere ve dominyonları tarafından türkiye'yi bir savaş ilanı tebliği ile tehdit etti. 18 eylül'de fransa'da bu konuyu görüştükten sonra ülkesine geri dönen birleşik krallık dışişleri bakanı lord curzon, fransa başbakanı raymond poincaré tarafından geri çağrıldı. 20 eylül'de tekrar fransa'ya gelen curzon'a poincaré, çanakkale'de bulunan fransız birliklerinin derhal geri çekilmeye başladığını bildirdi ve ateşkes yapılması için sert bir dille azarladı.
  
  ingiliz halkı, çanakkale'de türklerle tekrar savaşa gitme olasılığı ile paniğe kapıldı. dominyonlar, başbakan david lloyd george'un bu konu hakkında danışmaması üzerine hiçbir kuvvet göndermeyeceklerini açıkladılar. kanada başbakanı mackenzie king, durumun 8 yıl önce patlak veren ı. dünya savaşı'ndan farklı olduğunu, asker gönderebilmek için kanada meclisi'nin karar vermesi gerektiğini açıkladı. italya, romanya ve sırbistan da çanakkale'ye savaşmak için herhangi bir kuvvet göndermeyeceklerini açıkladılar.
  
  23 eylül'de toplanan birleşik krallık bakanlar kurulu, doğu trakya'yı türkiye'ye terk etme kararı verdi. bunun üzerine türk orduları başkomutanı mareşal gazi mustafa kemal paşa, orduya durma emri verdi. ayrıca ateşkes görüşmeleri için mudanya'yı teklif etti. taraflar, 3 ekim'de mudanya'da bir araya geldi. 11 ekim'de ateşkes şartları ingilizlerin takviye kuvvet alması üzerine 2 saatlik bir gecikmeyle birleşik krallık tarafından kabul edildi. türkiye, bu takviyenin herhangi bir mukavemete sebebiyet vermemesi konusunda ikna oldu.
  
  sonuçları
  muhafazakâr parti, 12 ekim 1922'de carlton house deklarasyonuyla hem hükümetten çekildi, hem de bir sonraki seçimlere liberal parti'den ayrı olarak gireceğini beyan etti. böylece lloyd george önemli bir destekten yoksun kaldı. ayrıca lord curzon, lloyd george'tan desteğini çektiğini açıkladı. daha sonra lloyd george, parti siyasetinde önemli bir figür olarak dönmemek üzere başbakanlıktan istifa etti.
  
  ingiliz ve fransız kuvvetleri lozan antlaşması'nın onaylanmasının ardından, 1923 yılının yaz aylarında tarafsız bölgeden çekildi.
• ingiliz dominyonlarının lloyd george'a bu süreçte alenen posta koymaları, aynı dönemde liberaller ile koalisyonda olan tory'lerden arthur balfour'un 1926 yılında commonwealth devletlerinin otonom, eşit ve iç ile dış işlerde bir diğerine bağlı olmadığını deklare etmesine ön ayak olmuş, bunun sonucu olarak da 1931'de dominyonların bağımsız bir devlet olmalarının kabulünü sağlayan westminster yasası onaylanmıştır.
  
  ne gadan enteresan, 1997'de de hong kong'un gidişi ile eriyip biten ingiliz imparatorluğunun çözülüşü buradan başlıyor...
• kime sorsam bilmiyor. bilinmeli öğretilmeli. istanbul'un işgali ve işgalin kaldırılması. ikinci istanbul fethi sayılabilir aslında . sayılmalı yada öneminin anlaşılması için.
• zaferden lozana kadarki surecte en onemli hadiselerden biri olmasina ragmen niyeyse uzerinde yeteri kadar durulmayan ve az bilinen bir hadisedir.
  
  neticede ingiliz hukumetini istifa ettirecek kadar basarili bir surec yurutulmustur. ve yukarida da denildigi gibi 'ingilizlerle niye savasmadik' sorusunun cevabidir.
• ortadoğu'daki krizlerin ingiliz başbakanlarının istifasına neden olduğu tarihteki üç olaydan biridir. bu kez kabak ingiltere'yi ı. dünya savaşı'nda zafere taşıyan lloyd george'un başında patlamıştır. diğeri süveyş krizi sırasında fransa ve israil'le gizlice anlaşıp amerika'nın muhalefetine rağmen mısır'ı işgal etmeyi planlayan anthony eden'dir.