• "çoklu-nedensellik" şeklinde türkçe'ye çevrilebilecek olan bir felsefi terim.

    bu yaklaşım, sosyal bilimler içerisindeki disiplinler tarafından kullanıldığında, sosyal dünyanın son derece karmaşık bir yapıya sahip olduğu, bu nedenle de çok sayıda faktörün etkisi altında olan sosyal gerçekliklerin tek bir neden ile (monocausal) açıklanamayacağını öne sürer. buna göre, kimi faktörler diğerlerine oranla daha ileri seviyede bir belirleyiciliğe sahip olabilse de, bu durum, ilgili sonucun tek bir sebebe dayandığı anlamına gelmeyecektir.

    mesela, ırkçılığın tek bir sebebi olamaz. ırkçılık karmaşık bir ortamda, çok sayıda sebebin etkisiyle şekillenir. dolayısıyla da, tek bir sebep ileri sürerek "ırkçılık bu nedenle ortaya çıktı" diyebilmek zordur.

    ilgili bir diğer konu için (bkz: inus/@derinsular)

    tema:
    (bkz: bilim felsefesi/@derinsular)
  • çoklu-nedensellik, yapısı gereği, determinist değil, olasılıksaldır.

    örneğin, "kırmızıda geçmek", "aşırı hız", "teknik arıza", "alkollü sürücü" gibi çok sayıda farklı sebep, "trafik kazası" sonucunu doğurabilir. fakat bu nedenlerden birinin ya da hepsinin bir arada bulunduğu durumlarda dahi kaza olmayabilir. bunun nedeni, aradaki nedensellik determinist olmamasıdır. örneğin, istatistiki anlamda güvenilir sonuç elde edebilecek sayıda gözlem yapıldığında, kırmızı ışıkta geçtiği için kazaya neden olan sürücü örneğine rastlanacağı gibi, kırmızıda geçtiği, hatta buna ek olarak aşırı hızlı ve alkollü olduğu halde kaza yapmamış olan vakalar da görülebilir.

    bu nedenle, sosyal bilimlerde nedensel ilişkilere odaklanan araştırmacılar, olasılıksal bir ontolojiden hareket ederler. bunun anlamı, belli sebeplerin varlığı durumunda, belli sonuçların gözlenme oranının ne kadar artış ya da azalış göstereceğinin hesabını yapmaktır.

    bu çerçevede, "kırmızıda geçmek kazaya neden olur" cümlesi, her kırmızıda geçme nedenini trafik kazası sonucuna bağlayan determinist (ve hatalı) bir yargıya karşılık gelirken, "alkollü araç kullanmak, kaza ihtimalini yüzde otuz artırır" şeklindeki bir ifade ise olasılıksaldır.

    konu hakkında bir akademik makale: lieberson, stanley. 1994. “more on the uneasy case for using mill-type methods in small-n comparative studies.” social forces 72(4): 1225-1237

    tema:
    (bkz: bilim felsefesi/@derinsular)
hesabın var mı? giriş yap