lapsus calami

• (lat.) kalem sürçmesi; yanlış yazmak. bir de 'lapsus linguae' vardır.
  (bkz: lapsus linguae)
• (bkz: kalem sürçmesi)
  
  freud'un günlük yaşamın psikopatolojisi'nde bahsettiği psikolojik kökenli eylem. freud tıpkı dil sürçmelerinin çoğunda olduğu gibi bu eylemin de basit bir hata sonucu oluşmadığını, bilinçaltında baskıya maruz kalmış birtakım içgüdülerin bu sürçmelere neden olduğunu savunur. yani bu yazım hatalarının tamamı olmasa bile büyük çoğunluğunda bilinçaltında baskılanmaya maruz kalmış arzuların izleri vardır. bu baskılanmış arzular yazım hatasının nasıl şekil alacağında önemli bir rol alır. konunun daha iyi anlaşılabilmesi için biraz ayrıntıya girelim ve yazımızı örneklerle zenginleştirelim istiyorum.
  
  yazım hataları günlük hayatta sıkça karşılaşılan durumlardır. bu hatalar bazen kelimeyi büsbütün başka bir kelimeyle değiştirmek şeklinde vuku bulurken, bazen de kelimenin yalnızca belirli bir kısmında değişikliğe neden olur. bu hatalar kelimelerle sınırlı kalmaz; rakamlarda da durum aynıdır. tarih yazımındaki hatalar bunlara örnek olarak verilebilir.
  
  bu hataları yaparken, doğru kelime yerine geçen yeni kelimenin hangi kriterlere göre seçildiği bilinçaltında yatar. basit bir örnek vermek gerekirse; "ali çok kibir bir insandır." cümlesini ele alalım. cümlede kibar kelimesi yerine geçen kibir kelimesinin tercihinde hangi etkenler rol almış olabilir? neden kabir, kabuk, ahmet, mehmet değil de bu kelime seçildi? kelimenin seçilmesinde tek neden alfabetik benzeşme olmamalıdır. seçilecek başka alternatifler varken özellikle bu kelimenin seçilmiş olmasının tesadüf olmadığını söyler freud. kişinin bilinçaltının bir yerlerinde saklı tuttuğu, fakat çeşitli sebeplerden saklamak, baskılamak zorunda olduğu bir şeyler olmalıydı. hata yapan, ali hakkındaki baskı altında tuttuğu olumsuz fikirlerini yarım yamalak da olsa dışa vurmuş oldu bu sürçmede. "ali kibirli insanın tekidir" diyemediği için, bilinçaltı, baskıdan kurtulmak maksadıyla böyle bir yola başvurmuştu. günlük yaşamın psikopatolojisinde bu tür kalem sürçmelerinden birkaç tanesi çözümlemeleriyle birlikte kaleme alınmıştır.
  
  tarih yazımında gerçekleşen hatalarda da aynı şey geçerlidir. bu tür yazım hatalarında tarih öne alınır ya da daha uzak bir geleceğe döndürülebilir. bununla ilgili bizzat şahit olduğum bir örnek paylaşayım:
  
  olay iş yeri ortamında gerçekleşti. üst kattan bizim bölüme evrak teslimi için bir arkadaş geldi. evrağı teslim edeceği arkadaş bizim bölümden bir arkadaştı. evrak alınırken evrağı teslim eden arkadaşın elinde kalan diğer nüshaya evrağın teslim tarihinin atılması gerekiyordu. evrağı alan arkadaşımız diğer nüshaya da o günün tarihini attı. ancak tarihi yanlış yazdığını fark ettiler. gün ve ay kısmını doğru yazdığı tarihin yıl kısmını "2013" yerine "2012" yazmıştı. hata düzeltildi. ben hata yapan arkadaşa biraz takılmak amacıyla: "bir yıl öncesinin tarihini yazmanın sebebi bilinçaltındaki bir yıl daha genç olma isteğiydi." dedim. bunun üzerine aramızda şu diyaloglar geçti:
  
  arkadaş: (gülerek) hayır.
  
  ben: öyleyse geçen seneye dair özlem duyduğun bir şey olsa gerek.
  
  arkadaş: (biraz düşündükten sonra) evet. aslında geçen sene tam bu zamanlarda ....'ya geziye gitmiştim. bu sene yapamadığım için biraz üzgünüm açıkçası. o geziyi özlüyorum.
  
  sürçmenin sebebi bulunmuştu. bu yazım hatası bir yıl öncesine duyduğu özlemin dışa vurumundan başka bir şey değildi.
  
  kalem sürçmelerine derinlemesine bir gözlem yapıldığı takdirde genel itibariyle bahsedilen nedenler ön plana çıkacaktır. bütün yazım yanlışlarında aynı kuralın geçerli olacağı iddiası söz konusu değildir. freud konuya getirdiği bu bakış açısıyla ufukları genişletmiş, karanlıkta kalmış bazı gerçekleri açığa vurmuştur.
• sahane bir ornegi icin bkz.:
  
  "sayımı bizim engellediğimizi söylemek, üzgünüm ama yanınızda oturanların bu belgeler konusunda sizi yanılttığını söylemek istiyorum. 15 gün geçti. günler su gibi akıyor. gereksiz yere tartışmayla gündemin meşgul edildiği başka seçim yoktur. ak parti’ye ot veren vatandaşlarıma seslenmek istiyorum. 1994 yılında seçimi kazanan sayın cumhurbaşkanı’na o zaman dsp-shp ortaklığı belediyeyi teslim ettiler. 2002 yılında yine görevi teslim ettiler."
• (bkz: typo)