külhanbeyi

• eski kabadayilarin bir diger ismi.
• yumurta topuk sivri burun ayakkabının arkasına basarak gezen ,bıyıklı ,tesbihli ,genelde yanında bıçak taşıyan ,bıçağına değil bileğine güvenen ,çayı ince belliden yarım ve sırf dem olarak içen delikanlı şahsiyet.
• çok eskiden yaşamış layhar adındaki bir kalenderi pirini kendilerine önder seçtikleri için layhariye tarikatı da denilen, hamamların külhanlarında yaşayan, kendilerine özgü örgütü, düzenleri, töreleri, dilleri^* olan, daha çok tulumbacılık yapan (bkz: tulumbacılar), kimsesizlerden oluşan insanlardır bu külhanbeyleri.
  
  musikiye ve şiire çok ilgiliymişler. devamlı maniler söylerlermiş (tulumbacı geleneği)
• giyimi, kuşamı, tavrı diğer halktan farklıdır külhanbeylerinin. ayakkabılarının topuklarına basarlar ve yürüyüşe bir şekil bir ahenk katmak için de topuklar yumurtadır (yumurta topuk iskarpin) yürüyüşlerine 'tek kanat yürüyüşü' denir. bu yürüyüşte bir omuz yukarıya doğru kalkık olur ve hafifçe sallanır (yengeç misali). tek kalkan el, aynı zamanda sol tarafta takılı olan ustura ya da saldırmayı çekme pozisyonunda olur.
  
  ayrıyetten yelek, köstekli saat, fes ve tesbih de mutlaka olacak. fes hafif yana kaykılmış olarak takılı olacak. muska her daim boyunda asılı olacak.
• külhanbeyi olmanın bazı koşulları var elbet, öyle her önüne gelen külhanda yatamaz, külhanbeyi olamaz. mangal gibi yürek olması yetmez, ayrıca kimsesiz olmak da gerek bu tarikate girebilmek için. külhanbeyi adayı oldun muydu, bir de sınavdan geçmen gerekiyor.
  
  sınavı destebaşı düzenler.
  
  bu sınava katılan adayın; kendisine verilen torbayı en kısa süre içinde pirinç, yağ, un ve şeker ile doldurmuş olarak külhana dönmesi beklenir.
  
  külhana kısa süre içinde dönebilen aday sınavı kazanmış sayılır ve getirdiği malzemelerle pilav ve helva hazırlanır.
  
  yemek vakti ortaya konan üç lengerden ikisine pilav, diğerine helva konur ve hep birlikte yenilir. aday olarak bekleyen ise su getirir, onlara hizmet eder. adayın yiyeceği ayrı bir tahta kaba konur ve aday yemeğini ordan yer.
  
  pilav ve helva yendikten sonra külhancı ve öteki külhanbeyler bir lokma ekmeği tuza batırarak üç parmakları arasında tutar ve külhanın kimsesizlerin barınağı olduğuna, buradan bir çok yiğit yetiştiğine ve layharın ruhuna hu çekerek^* onu anmak gerektiğine ilişkin dua okurlar.
  
  dua bittikten sonra tuzlu ekmekler yenir ve burada barınanlar, birlikte yedikleri tuz ekmek hakkı için kardeş sayılırlardı.
  
  daha sonra ise kardeşilik yeminine sıra gelirdi.
• "anamı kesen bennn
  babamı doğrayan bennn
  kızkardeşimi lime lime eden yine bennn
  yieyyyyt varrrrrrrrrrrrrrrrrrr mı
  bana yan bakan"
  
  repliği ile yedi kocalı hürmüzde peck de güzel karikatürize edilmiş oyunda hürmüz'ün kocalarından biri olan kahramandır.
• kardeşlik yemini:
  
  kardeş olacak iki çocuk ortaya alınıp giysileri çıkartılır, ikisine birlikte layharın kefeni olarak kabul edilen büyük bir gömlek giydirilirdi.
  
  destebaşı, çocukların başından gömleğin yakasını, bunlardan daha önce kabul edilmiş olan sağ, öteki sol kolunu gömlekten geçirir, böylece gömleğin dışında iki baş, iki kol görünürdü.
  
  külhancı, ocağa doğru iki dizinin üstüne oturarak şunları söyler;
  
  'ey layhar'ın evlatları. burası baba yurdudur. burada senin benim yoktur. burada herkes kardeştir. layhar'ın evlatları birbirlerini tek vücut bilirler. bu kefene sağlığında girenler, ölünceye değin birbirlerini ayrı görmezler.
  
  bu, ikilikte birliktir.
  
  bu senin sağ elindir, sen de bunun sol elisin. biriniz sağınızı görürsünüz, diğeriniz solunuzu görürsünüz. ömrünüzün sonuna değin birbirinizi görür gözetirsiniz. her gün kazancınızı buraya getirirsiniz. burada "bu senindir, bu benimdir" yoktur.
  
  az çoğu aratır, çok hepimizi besler. kazan birdir, hepimizi doyurur.'
  
  bu konuşmadan sonra layhar'ın ruhuna bir fatiha^* okunur ve aday külhanbeylerinin kardeşliği kabul edilmiş olurdu. (kaynak: pervaneler)
• türk gölge oyunu ile ortaoyununda sık görülen bir tip. kendine göre tavırları vardır: bıyık burar, yere tükürür, fesini yana eğer. kimi sözlerini beste ile söyler, mani okur ve argo konuşur. heceleri çeke çeke, uzatarak konuşur. yan yan, çarpık, yalpa vurarak yürür. uğraşı genellikle tulumbacılıktır.
• bilegindeki deri bileklikle yahsi gorunen^* sokaklarda karizmatik yuruyen erkek ^*
• (bkz: kucsavakides)